Dış güven dip yaptı (I)
Global piyasalara dahil olan ülkeler, hükümet tasarruflarını, iktisadi gidişatı anında öğreniyor ve değerlendiriyor. Kredi derecelendirme kurumları da ülke ve şirketler için derecelendirme notu veriyor ve bunu müşterilerine bildiriyorlar. Bu notlar aynı zamanda ülke ve şirket kredi itibarının da belirlenmesi demektir.
Üç büyük raiting şirketinin, 2013 yılında Türkiye''ye verdikleri not '''' yatırım yapılabilir-alt orta sınıf '''' seviyesinde iken 2022 ikinci yarısından sonra, ''''Yatırım yapılamaz-son derece spekülatif '''' seviyesine geriledi. B''den sonra C kategorisi iflas riski var demektir. (Aşağıdaki tablo.)
Kredi risk primi veya kredi temerrüt takası-swap''ı (Credit Default Swap-CDS) alınan bir kredinin geri ödenmeme riskini tespit etmek ve bu riske karşı kredinin sigortalanması için kullanılan değerdir. Ülke kredi riskinin ölçülmesinde ve özellikle uluslararası yatırımcıların ülkeye yönelik risk algısının değerlendirilmesinde CDS primleri dikkate alınır. CDS oranları; Türkiye''nin dış borçlanma maliyetlerini doğrudan belirliyor.
Türkiye''nin CDS oranları;
*2013 yılında; 131 baz puan;
*2022 Temmuz ayında 861 baz puan;
*2022 kasım ayında 600 baz puandır.
Türkiye eğer dışarıda yüzde 4 faizle beş yıllık tahvil satacaksa, bu tahvilin maliyeti yüzde 4 faiz artı yüzde 6 CDS oranı, eşittir yüzde 10 demektir.
Özetle Türkiye''nin dış güveni dip yaptı.
Dikkat edersek Türkiye''ye olan dış güven 2013 yılından sonra hızla düşmeye başlamış. Bunun nedenleri;
*17-25 Aralık yolsuzluk iddiası olaylarının, dışarda devleti paylaşma kavgası olarak algılanması.
*2015 darbe teşebbüsü güven sorununu artırdı ve arkasından Ohal uygulaması da anti demokratik uygulamalara sahne oldu.
*Başkanlık sistemi ile otokrasi tırmandı.
*Teokrasi baskısı oluştu.
*AB, Avrupa Konseyi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi raporlarında, Türkiye''nin hukukun üstünlüğünde geri düştüğünü açıkladı.
*Erdoğan, Şanghay''a üye olmak istediğini açıkladı. Batı ile ilişkiler zayıfladı.
*Nihayet, ekonomik kriz var ve fakat hükümet istikrar programı yapmıyor.
Dış güven kaybolduğu için;
Türkiye''ye artık doğrudan yabancı yatırım sermayesi gelmiyor, tersine daha önce gelmiş bir kısım yabancı yatırım sermayesi satıp çıkıyor.
Merkez Bankası''nın yayınladığı ödemeler bilançosuna göre Ocak-Eylül 9 ayda 14,6 milyar dolar portföy yatırımı çıktı.
Türkiye artık, Rusya''dan sonra uluslararası piyasada işlem gören ülkeler içinde en pahalı borçlanan ikinci ülkedir.
Bugün yaşamakta olduğumuz kronik krizin nedenleri içinde, dış güven kaybı başta geliyor.
