2023 Ocak-Şubat, ilk iki ayda bütçe 202,8 milyar dolar açık verdi. Oysaki geçen sene açık değil fazla vardı. Bundan sonra bütçe açıkları artacaktır… Bir nedeni depremdir. Deprem tahribatının restorasyonu için yapılacak harcamalar, mal arzını artırmaz. Hem bütçe açıkları, hem de enflasyon artar. Ama sonuçta yapacak başka bir yol da yoktur.
Bütçede asıl sorun hükümetin bütçeyi halkın bir emaneti gibi değil de bir parti kaynağı gibi görmesi ve kullanmasıdır. Bu nedenle bütçe gelecek iktidarların kucağına ateşten bir top olarak bırakılmıştır.
Bir… Her seçimde olduğu gibi bu seçimde de kobi ve esnaf kredileri artırıldı. Geçmiş seçim deneyimlerimizden, bu kredilerin doğrudan ölü yatırımlara ve tüketime gittiğini biliyoruz.
Öte yandan yine seçimlerde kamu kaynakları kullanılıyor. Bütçe cari harcamaları artıyor. Ayrıca bütçeden hane halkına yardımlar 1 ve 2''de artış olacağı kesindir. Söz konusu popülist harcamalar doğrudan bütçe açıklarını artıracak ve karşılığında arz artışı olmayacağı için de paralel olarak enflasyon da artacaktır.
İki… Kamu özel İş birliği yolu ile yapılan yatırımlara hükümet dolar cinsinden ödeme teminatı verdi. Bu yatırımlar hem fahiş derecede yüksek maliyetle yapıldı; hem de bir kısmı çalışmıyor, hizmet üretmiyor; söz gelimi atıl hava alanları ve boş hastaneler var. Dahası bu yatırımlar yap işlet devret modeli ile yapılsaydı, bütçeye yük olmazdı. Şimdi hem vatandaş; hem de halkın tamamı bütçe yoluyla uzun yıllar bu maliyetlere katlanmak zorundadır.
Gelecek iktidarların bütçeyi parti bütçesi olarak değil, iktisat ve maliye politikasının bir aracı olarak kullanması gerekir. Yani bütçe harcamalarını etkin kullanması ve bütçeyi iş bütçesi yapması gerekir.
Ayrıca biliyoruz ki, bütçe tek başına onaramaz ve fakat tek başına bozar.
Bu açıdan bakarsak bütçe açıklarını yönetebiliriz.
1.Kamu özel İş birliği yasasını iptal etmeliyiz. Yerine bütçeye yük getirmeyen yap-işlet-devret modelini seçmeliyiz. Bu modelde yolu kullanan parasını öder. Kullanmayan ödemez ve bütçeye yük gelmez.
2.İktisadi istikrar üzerinde bütçe kaynaklarının verimli ve etkin kullanılması, denk bütçeden daha önemlidir.
Başta Cumhurbaşkanlığı şatafat giderlerini, üç saray, binlerce araba konvoyu, uçaklar ve sarayları özelleştirmeliyiz. Sarayları turizm alanında özelleştirmek daha yararlı olur.
Devlette, lüks araba, polis çakarı yasaklanmalı ve sınırlanmalıdır.
3.Gelecek iktidarların; bütçeden popülist harcamaları kaldırması gerekir. Bu harcamaları, her ilde o ilin kaynak ve imkanlarını dağıtarak yatırım yapması ve bütçeden para yerine iş dağıtması gerekir.
4.Ayrıca bütçede cari harcamalar ile yatırım harcamaları arasında denge olmalıdır. Söz gelimi öğretmen var ve fakat okul yoksa, öğretmen yetiştirmek için yapılan harcamalar boşuna yapılmış demektir. Yatırım harcamalarının payını artırmamız gerekir.
5.Vergi gelirlerinin üçte ikisi içeride ve dış ticaret alınan ÖTV ve KDV''den oluştu. Bu durumda düşük gelir gruplarının katlandığı vergi yükü daha yüksek olması demektir. Gelir dağılımının bozulmasının nedenlerinden birisi adil olmayan vergi sistemidir. Vergi reformu yapılarak vergilemede adalet sağlanmalıdır.
6.Hazine yalnızca alt yapı yatırımları için borçlanmalıdır.
7.Bütçe vergi mükelleflerinin, halkın kontrol ettiği bir bütçe olmalıdır. Meclis ve Sayıştay''ın tam denetimi olmalıdır.
