Bu açıklarla istikrar olmaz
Merkez Bankası ödemeler bilançosuna göre; Ocak-Haziran 6 aylık dönemde dış ticaret açığı 50,7 milyar dolar, cari açık ise 38,8 milyar dolar oldu. Haziran ayında aylık turizm geliri nedeni ile cari işlemler 5 milyar dolar fazla verdi. Bu durumda 2023 yılı cari açığı en az 60 milyar dolar olur. Türkiye’nin kısa vadeli dış borçları yanında cari açık içinde döviz bulması veya borçlanmış olması gerekir.
1.Gayrimenkul dışında, doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişi olmadı, tersine 55 milyon dolar çıktı. Bu demektir ki Türkiye’de mevcut yabancı yatırım sermayesi bile amortisman için veya sermaye artırmak için döviz getirmedi.
2.Yabancılar 6 ayda 2,2 milyar dolarlık gayrimenkul aldı. Oysaki geçen sene aynı dönemde 3,7 milyar dolar gayrimenkul almışlardı. Yabancılara vatandaşlık veriyorsun buna rağmen satışlar azalıyor. Demek ki bir güven sorunu var.
3.Portföy yatırımlarında, Haziran ayında, 1,8 milyar dolar giriş oldu. Bunun 1,1 milyar doları borsaya geldi. 6 ayda ise 1,1 milyar dolar çıkış oldu.
4.Altı ayda net hata ve noksan kaleminden 7,1 milyar dolarlık çıkış oldu. Oysaki geçen sene aynı dönemde 12 milyar dolarlık giriş olmuştu.
Teoride net hata ve noksan kalemi, ölçüm hataları ve tablodaki verilerin eksik veya fazla derlenmesinden kaynaklanır. Ama Türkiye’ye kaynağı belirsiz yüksek döviz giriş ve çıkışını ölçüm hataları ile izah etmek mümkün değildir. Bu dövizleri ya ihtiyaç halinde iktidara yakın olanlar getiriyor veya yasa dışı döviz getirici işlemlerine bazı yıllarda göz yumuluyor. Bazı yıllarda kontrol ediliyor.
Yüksek miktarda kaynağı belirsiz döviz girişi ve çıkışı, güven sorunu yaratıyor ve yabancı yatırım sermayesini negatif etkiliyor.
5.2023 altı aylık dönemde, Merkez Bankası brüt rezervlerinde net artış 11,2 milyar dolar oldu.
Bazen hükümet üyeleri de “rezervler şu kadar arttı” diye övünüyor. Aslında bir ekonomide eğer döviz rezervleri cari işlemler fazlasından oluşuyorsa, herkesin övünme hakkı olur. Merkez Bankası’nın Swapla, bankaların zorunlu karşılığını artırarak, döviz rezervlerini artırdım demesi yanıltıcıdır.
6.Merkez Bankası’nın şarta bağlı döviz yükümlükleri,bir yıl içinde ödenecek hazine garantili dış borçlar ile döviz ve altın cinsinden zorunlu karşılıklar, bloke hesabı ve akreditiflerden oluşan yükümlüğüdür.
Merkez Bankası’nındöviz rezervleri ile yükümlülükleriarasında fark 51,9 milyar dolardır. Swap işlemlerini katmazsak net rezerv 8,2 milyar dolardır.
Swap işlemlerinde MB, TL veriyor. Döviz alıyor. Geçici olarak rezerv artırıyor. Söz gelimi banka ihracatçılara döviz bozdurmayı zorunlu tuttuğunda, aldığı döviz rezervine girer. Rezervler artar. Ancak kısa zamanda geri ödeyeceği Swap’lar karşılığı aldığı döviz kalıcı rezerv değildir. Bankanın kısa sürede geri ödemesi gereken bir yükümlülüğüdür. Bu nedenle Swap’ın da yükümlülük olarak net rezerv hesabına girmesi gerekir.
