Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in ev sahipliğinde Taşkent'teki Kongre Merkezi'nde yapılacak zirveye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Pakistan'ın geçici Başbakanı Anvarul Hak Kakar, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhamedov katılacak.
Özbekistan'da ilk kez düzenlenen EİT Devlet Başkanları Zirvesi'nde ülkeler arasındaki ticari ekonomik, yatırım, ulaştırma ve transit alanlarındaki işbirliğinin geliştirilmesiyle ilgili meseleler ele alınacak ve EİT'nin faaliyet alanının genişletilmesi gözden geçirilecek. Liderler, zirve kapsamında ikili görüşmeler de yapacak.
Taşkent'te zirveyle ilgili hazırlıklar çerçevesinde cadde ve sokaklar katılımcı ülkelerin bayraklarıyla donatıldı, bazı sokak ve caddeler trafiğe kapatıldı, geniş güvenlik önlemleri alındı.
Türkiye, Pakistan, İran, Afganistan, Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan'ın üye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) ise gözlemci üyesi olduğu, 1985'te kurulan EİT'nin Devlet Başkanları Zirvesi 2 yılda bir düzenleniyor.
TEŞKİLATIN KURULUŞU
Türkiye, İran, Pakistan devlet ve hükümet başkanlarının bölgesel ekonomik işbirliğini geliştirmek amacıyla 1964'te İstanbul'da bir araya gelerek yayımladıkları bildiriyle kurulan Kalkınma için Bölgesel İşbirliği (RCD) platformunun devamı niteliğinde olan EİT, 1979'da İran'da gerçekleşen devrim sonrasında faaliyetlerini askıya almak durumunda kalmıştı.
Üç ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin 1980'li yılların başında yeniden gelişmeye başlamasıyla işbirliğinin RCD'nin hukuki zemini üzerinde ama farklı bir isim altında sürdürülmesi kararı alınmıştı. EİT'nin temeli böylece 1985'te atılmıştı.
Türkiye, İran ve Pakistan'ın kurucuları olduğu teşkilata 1992'de Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan katılmıştı. Faaliyet alanı daha da genişleyen EİT, toplam 7 milyon kilometrekare alana yayılan ve yaklaşık 450 milyon nüfusa sahip ekonomik ağırlıklı bölgesel bir güç halini aldı.
Teşkilat, zirve ve dışişleri bakanları düzeyindeki dönemsel toplantıların yanı sıra ticaret, ulaştırma, tarım, enerji, çevre, sağlık, sanayi, maliye ve ekonomi bakanlarıyla düzenli toplantılar yaparak sektörel bazda alınan kararlar ve işbirliği projelerinin hayata geçirilmesine imkan sağlıyor.
TEŞKİLATIN KURUMSAL YAPISI
Devlet ve hükümet başkanları düzeyinde 2 yılda bir yapılan EİT Zirvesi, şimdiye kadar 15 kez düzenlendi, son zirve Kasım 2021'de Türkmenistan'da gerçekleştirildi.
Örgütün en üst düzey karar alma organı olan Dışişleri Bakanları Konseyi'nin toplantısı her yıl düzenleniyor. Teşkilat kapsamında sektörel bakanlar toplantıları da yapılıyor. Ayrıca Bölgesel Planlama Konseyi (BPK), Daimi Temsilciler Konseyi (DTK) toplantıları da düzenli yapılıyor.
Tahran'da yerleşik EİT Sekretaryası bulunurken, teşkilat Genel Sekreter tarafından yönetiliyor. Genel Sekreterlik bünyesinde ayrıca "sanayi ve tarım", "ticaret ve yatırım", "enerji, madenler ve çevre", "ulaştırma ve iletişim", "ekonomik araştırma ve istatistik", "proje araştırma" direktörlükleri de bulunuyor.
Teşkilat bünyesindeki bölgesel kuruluşlar arasında EİT Ticaret ve Sanayi Odası, EİT Ticaret ve Kalkınma Bankası, EİT Sigortacılık Koleji ve EİT Mühendislik ve Müşavirlik Şirketi yer alırken; uzmanlık kuruluşları arasında Tahran'da EİT Kültür Enstitüsü, İslamabad'da EİT Bilim Vakfı ve Ankara'da EİT Eğitim Enstitüsü mevcut.
Üye ülkeler arasında ticaret ve yatırım, ulaştırma ve haberleşme, enerji, madenler ve çevre, tarım, sanayi ve turizm, proje, ekonomik araştırma ve istatistik, insan kaynakları ve sürdürülebilir kalkınma gibi alanlarda işbirliği çalışmaları yürütülüyor.
Teşkilat, üye ülkeler arasında sürdürülebilir ekonomik kalkınmayı, bölgesel ticaretin geliştirilmesini, üye ülkelerin dünya ticaretinde daha fazla rol almasını, üye ülkelerin birbirleriyle ve diğer ülkelerle bağlantısını sağlayacak ulaştırma ve haberleşme altyapısının geliştirilmesini, tarım ve sanayi potansiyelinin etkin kullanılmasını ve bölgesindeki halklar arasında tarihi ve kültürel bağların güçlendirilmesini amaçlıyor.
TÜRKİYE-EİT İLİŞKİLERİ
Türkiye, Pakistan ve İran'la EİT'nin üç kurucu üyesi statüsünde. Genel olarak ticari ve ekonomik temelli bir organizasyon olarak tanımlanabilecek EİT, Türkiye'yi Orta Asya Cumhuriyetleri ve Güney Asya ülkeleriyle bir araya getiren önemli bir platform niteliği de taşıyor.
Türkiye, önemli rol üstlendiği EİT'nin 1993'te 2'nci, 2002'de 7'nci ve 2010'da 10'uncu zirvesine ev sahipliği yaptı. 2021'de Türkiye'nin dönem başkanlığı sırasında düzenlenen zirve ise Kovid-19 salgını nedeniyle çevrim içi olarak gerçekleştirildi.
Sekretaryası İran'da, ekonomik bürosu Türkiye'de, bilimsel bürosu ise Pakistan'da bulunan EİT'nin genel sekreterliğini Hüsrev Naziri yürütüyor.
