15 Ocak''ta Pasifik adası Tonga yakınlarında bir sualtı yanardağı patladığında dünya çapında büyük şok dalgaları ve korkutucu tsunamilere yol açtı. Bilim insanları ise Tonga yanardağının patlamasının ne kadar büyük olduğunu ancak şimdi anlamaya başlıyorlar.
Yeni yayınlanan NASA uydu verilerine göre, patlama sadece Tonga''nın çoğunu bir kül bulutuyla kaplamakla kalmadı, evleri yok etti ve en az üç kişiyi öldüren bir tsunamiyi de tetikledi.
Üstelik bununla da kalmayıp uzayın sınırına ulaştı! Berkeley''deki California Üniversitesi''nden bir fizikçi ve yeni yayınlanan bir makalenin baş yazarı olan Brian Harding yaptığı açıklamada "Volkan patlaması, modern çağda gördüğümüz en büyük uzay -rahatsızlıklarından- birini yarattı." dedi.
Patlama, Dünya atmosferinin üst kısımlarında kasırga hızında rüzgarlara ve olağandışı elektrik akımlarına neden oldu.
TARİHTE ÖRNEĞİ YOK
Jeofizik Araştırmalar dergisinde geçen hafta yayınlanan çalışma için araştırmacılar, NASA''nın İyonosferik Bağlantı Gezgini’nden (ICON) ve Avrupa Uzay Ajansı''ndan gelen uydu verilerini kullandılar. Patlamadan sonra ortaya çıkan bir gaz ve parçacık bulutunun, iyonosfer olarak da bilinen Dünya atmosferinin üst kısımlarında, kasırga hızında rüzgarları ve olağandışı elektrik akımlarını tetiklediğini buldular.
Araştırmacılar, verilerin, volkanın dünyanın en ince atmosferik katmanlarına güçlü rüzgarlar gönderdiğini gösterdiğini ve burada hız kazandıklarını söyledi.
NASA, yaptığı açıklamada, "İyonosfere ve uzayın kenarına ulaştığında, ICON rüzgâr hızlarını saatte 450 mil / saat''e kadar çıkardı. Bu da onları görevin başlangıcından bu yana 120 mil rakımın altında ölçülen en güçlü rüzgarlar haline getirdi" dedi. (Dünyadaki en güçlü kasırgalar, saatte yaklaşık 200 mil maksimum rüzgar hızına ulaşır)
Patlamanın şiddeti üst atmosferde, kuvvetli rüzgarlar aynı zamanda ekvatoral elektrojet adı verilen ince, elektrikli, doğudan batıya akan bir akımı da etkiledi. Patlamadan sonra, akım normal gücünün beş katına çıktı ve birkaç kez yön değiştirdi.
YERDE OLAN ŞEY HAVAYI DEĞİŞTİRDİ!
Harding, Space.com''a "Ekvatoral elektrojet, ekvatorun yakınında dar bir bantta bulunan yüzlerce kilovatlık çok güçlü bir elektrik akımıdır" dedi ve ekledi "Tipik olarak doğuya doğru akar ve bazen jeomanyetik fırtınalar tarafından tersine çevrilebilir. Ancak ilk kez yerde olan bir şey nedeniyle tamamen tersine döndüğünü ve güçlendiğini gördük."
Bulgular, bilim insanlarının Dünya''daki olayların uzaydaki hava durumunu nasıl etkileyebileceği konusundaki araştırmalarına katkıda bulunuyor ve bu, daha tam olarak anlaşılamayan konuya ışık tutuyor.
Öte yandan daha fazla veri toplamak ve bu ilişkiyi ortaya çıkarmak için NASA, yaklaşmakta olan Geospace Dynamics Constellation''ın bir parçası olarak Dünya''nın üst atmosferine bir küçük uydu filosu göndermeyi planlıyor.
