Ülke ekonomisinde her geçen gün farklı bir kriz yaşanmaya devam ediyor. Dolar kuru gün gece itibariyle 10 lira oldu. İktidarın uyguladığı politikalar halkın her geçen daha fazla yoksullaşmasına neden oluyor. Ekonomi yönetiminden gidişatla ilgili tatmin edici bir açıklama gelmiyor.
Birgün''ün derlediği habere göre; Artan fiyatlar ise artık sosyal medyadan bile anlık takip ediliyor. Market çalışanları gün aşırı değiştirilen fiyat etiketlerini paylaşıyor. Sürekli zam gelen ürünler arasında temel tüketim maddeleri dikkat çekiyor. Tuzdan tuvalet kâğıdına, kuruyemişten konserveye marketlerdeki hemen her ürünün fiyat etiketi değişiyor. Etiketi paylaşılan ürünler arasında ayçiçek yağı da var. Yenilenen fiyat etiketinde yer alan bilgilere göre 14 Ekim’de 79,90 lira olan 4,5 litrelik ayçiçek yağı önceki gün 84,95’e çıktı. Ayçiçek yağına 29 günde yüzde 6,3 oranında zam geldi.
Fiyat artışları internet alışverişlerine de yansıdı. Pandemi ile birlikte yaygınlaşan online market alışverişlerindeki fiyat artışları araştırıldı. Fiyat araştırma şirketi Brandzone’un yaptığı çalışmaya göre e-ticarette en fazla zamlanan ürün margarin oldu. 2020 Ekim’de 8 TL’ye satılan margarin yüzde 49,2 zam ile 13 TL’ye satılmaya başladı. Araştırmaya göre geçen yıl ekim ayında 5 TL’ye satılan makarna yüzde 49 artışla 7 TL, 6 liralık süt yüzde 45,8’le 9 TL’ye satıldı. Yumurta, tavuk et ürünleri, zeytinyağı, nohut da en çok fiyat artışı yaşanan ürünler arasında yer aldı.
ENFLASYON VE KUR BEKLENTİSİ ARTTI
Enflasyon ve dolar kurundaki artış Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) verilerine de yansıdı.
Piyasa Katılımcıları Anketi’nde enflasyon ve kura ilişkin yükseliş beklentileri kasımda da devam etti.
Geçen ay yüzde 1,18 olan kasım ayı TÜFE beklentisi, bu anket döneminde yüzde 1,77’ye çıktı. Katılımcıların yıl sonu dolar/TL beklentisi ise 9,22’den 9,98’e, 12 ay sonrası dolar/TL beklentisi ise 10,01’den 10,93’e çıktı.
TCMB’nin bir hafta vadeli repo ihale faiz oranına ilişkin cari ay sonu beklentisi yüzde 15,25 olarak kayıtlara geçerken, 3 ay sonrasına ilişkin bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı beklentisi ise yüzde 16,60’tan yüzde 14,74’e geriledi. Bir önceki anket döneminde cari ay sonu bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı beklentisi yüzde 17,63 seviyesinde bulunuyordu.
OVP ŞİMDİDEN ÇÖKTÜ
Orta Vadeli Program’da (OVP) 2022 Gayri Safi Yurtiçi Hasılası (GSYİH) 7880 milyar lira ve 850 milyar dolar olarak öngörülüyor. Buradan 2022 yılı ortalama dolar kurunun 9,27 lira olarak varsayıldığı anlaşılıyor. Şimdiden dolar kuru 10 liraya dayandı. 2022 yılı ortalaması burada kalsa dahi ülke ekonomisi 788 milyar dolara gerileyecek. Yıllık ortalamanın 11 liraya çıkması halinde ise ekonominin dolar cinsinden üretimi 716 milyar dolara düşecek. Bu bir yandan ülkenin yoksullaşması demek. Diğer yandan kişi başı gelirin 8 bin 528 dolara inmesi demek. 2013 yılında kişi başına gelir 12 bin 582 dolardı. Ekonominin dolar cinsinden 717 milyar dolara çekilmesi, 716 milyar dolarlık Tayvan ekonomisinin de altına düşmesi, Türkiye’nin ülkeler sıralamasında 21’inci sıraya kadar inmesi anlamına gelecek. OVP’de 2023 yılı ortalama dolar kuru varsayımı 9,77 lira da geçildi. 2024 varsayımı 10,27 liraya da çok yaklaşıldı. Doların fren tutmaması yüzünden OVP’nin şimdiden çöktüğünü belirten Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Belirsizlik ortamında yatırım yapmak adeta imkânsızlaşıyor, döviz borçlarını ödemek çok zorlaşıyor. OVP’deki 2020-2024 arasını kapsayan 3 yıllık döneme ilişkin projeksiyonların hiçbir anlamı kalmamış bulunuyor” değerlendirmesinde bulundu.
DÖVİZ HESAPLARI ARTTI
Dolar kurundaki artış halkın sofrasına zam olarak yansırken kimleri kazandırıyor? Bu sorunun en kolay yanıtına bulmak için döviz hesaplarına bakmak gerekiyor. Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun çekirdek enflasyonu dikkate alacaklarını açıkladığı 8 Eylül’den bu yana TL’deki değer kaybı yüzde 15’i aştı. O tarihten bu yana bankalarda bulunan toplam yabancı para mevduatları 303,1 milyar lira arttı. Bu artış büyük ölçüde kurdaki yükselişten kaynaklanıyor. Zira yabancı para hesaplarındaki artış dolar cinsinden çok kayda değer değil. Eylül ayında 255 milyar 865 milyon dolar olan yabancı para mevduatları 5 Kasım itibarıyla 260 milyar 698 milyona çıktı. Başka bir ifadeyle dolar cinsinden 4,8 milyarlık artışın TL karşılığı 303,1 milyar lira. Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan ise TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yaptığı konuşmada, döviz kuruna ilişkin son dönemlerde yanlış yorumlar yapıldığını söyledi. Elvan konuşmasında, “Hükümetimizin ihracatı desteklemek amacıyla yüksek döviz kuru hedeflediğine yönelik yorumlar doğru değil” dedi. Elvan, "Piyasa faizlerinde, varlık fiyatlarında, döviz kurunda ve beklentilerde yaşanan hareketliliğin farkındayız. Küresel konjonktür ve yurt içi enflasyonun seyri temkinli olmayı gerektiriyor" ifadelerini kullandı.
