Bir güç nasıl başarmışsa başarmış, kendisine bağımsızlık ve bir vatan armağan etmiş Türk milletine, “Atatürk rakıdan öldü” dedirtmeyi başarmıştır.
Oysa siroz olmanın pek çok sebebi vardır. Şimdi, Ogün Deli’nin Atatürk’ün ölüm sebebini anlattığı “Agoni” isimli eserde çok güzel özetlenen “Atatürk-alkol-siroz” ilişkisini hep birlikte okuyalım.
Sıtma: İki kez sıtmaya tutulur. Biri çocukluğunda, biri Mayıs 1919’da Samsun’da.
Hepatit virüsleri: Daha çok diş tedavisi sırasında kapıldığı bilinir. Atatürk; birçok diş tedavisi yaptırmış, diş çektirmiş, üç altın diş taktırmış ve sonunda üst damak proaaai yaptırmış, bir kişidir. Bunların birisinde hepatit virüsü kapma olasılığı, o günkü koşulları düşündüğümüzde çok yüksektir.
Dengesiz beslenme: Atatürk, askeri yaşamında özellikle 12 yıllık savaş ortamındaki yaşamında bulduğunu yemiş ve buldukça yemiştir. Cumhurbaşkanlığı döneminde de disiplinli yemek düzeni yoktur. Sabah kahvaltısı yapmaz, yalnız bir kahve ile sigara içer. Öğleyin çoğu kez yemek yerine sadece bir dilim ekmekle ayran veya limonata içer.
İçki: Gündüz içmez, akşam sofralarında küçük rakının (35 cl.) yarısını içer, sürekli içici değildir, ciddi konuların görüşüleceği sofralarda ve önemli devlet işlerinin yürütüldüğü günlerde içmez.
Bu durumda siroz nedeni bunlardan hangisidir? Sıtma mı, hepatit virüsleri mi, dengesiz beslenme mi, alkol mü? Yoksa dördü de birden mi? Bugün için sirozun gerçek nedenine ulaşmak pek mümkün görülmüyor.
Prof. Dr. Utkan Kocatürk’ün görüşü: Kaynakçalı Atatürk Günlüğü’nün son baskısında, konumuzla ilgili bilinmeyen bir raporu ortaya çıkarır ve orijinalini de verir. Rapor 08 Eylül 1938 tarihli; Dr. Nihat Reşat Belger, Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp ve Prof. Dr. Fiessinger tarafından düzenlenmiştir.
Prof. Dr. Kocatürk, raporda iki cümleye dikkat çeker ve bir tıp adamı olarak bunların yorumunu yapar:
“... Bu vakada ‘Laennec’ tipinde bir skleröz hepatit söz konusu olamaz. Fakat söz konusu olan ’Hanot ve Gilbert’tipinde bir hipertrofi şeklidir.”
Prof. Dr. Fiessinger söz konusu rapora ayrıca şu notu koymuştur:
‘Teşhis, Mart ayında formüle edilen teşhistir: Hepatite Sclereuse hypertrophique, type Hanot et Gilbert’.
Prof. Dr. Kocatürk’ün yorumu: “Bugüne kadar bilinmeyen bu rapor, Atatürk’e 07 Eylül 1938’de yapılan karın ponksiyonundan (su alınması) bir gün sonraki muayene bulgularına dayanılarak düzenlenmişti.
Karaciğerin küçülmeyip, yine Mart ayındaki muayenede belirlenen büyüklüğü koruması ve üzerinin pürtüksüz oluşu, Prof. Dr. Neşet Ömer (İrdelp) ile Dr. Nihat Reşat Belger’i de alkole bağlı atrofik siroz tanısından bir ölçüde uzaklaştırıp Prof. Dr. Fiessinger’in ileri sürdüğü hipertrofik siroz tanısını kabule yönelttiği anlaşılıyor. Tıp dilinde ‘Laennec tipi skleröz hepatit’ alkole bağlı siroz demektir; ’Hanot ve Gilbert tipi skleröz hipertrofik hepatit’ise safra yollarındaki kronik tıkanma sonucu gelişen siroz (biliyer siroz) anlamını taşır.
Prof. Dr. Fiessinger, söz konusu rapora özel olarak kaydettiği notta ‘Teşhis, Mart ayında formüle edilen teşhistir: Hanot ve Gilbert tipi skleröz hipertrofik hepatit’ ifadesine yer verdiğine göre, Mart ayındaki ilk teşhisinde de Atatürk’teki siroz şeklinin alkole bağlı olmadığını düşündüğünü göstermektedir.
Prof. Dr. Fiessinger’in gerek Mart ayındaki muayenesinde, gerekse 08 Eylül 1938 tarihli raporda yer alan bu tanısına rağmen, sürekli ve danışman hekimler tarafından 10 Kasım 1938 tarihinde düzenlenen ‘Atatürk’ün Ölüm Raporu’nda, mevcut sirozun alkole bağlı bulunduğunu ve Prof. Dr. Fiessinger’in de bu görüşte olduğunu(!) belirtmek üzere ’... Mart başlarında Paris’ten çağrılan Prof. Dr. Fiessinger ile Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp arasında Ankara’da bir tıbbi danışma daha yapılarak büyük bir karaciğer ve büyükçe bir dalak bir kere daha müşahede edilmiş ve aynı teşhis konularak, hastalığın bir ’hepatite sclerocongestive ethylique’olduğu cümlesine yer verilmiştir.
Prof. Dr. Kocatürk bu yorumunda, Türk hekimlerince düzenlenen 10 Kasım 1938 tarihli “Ölüm Raporu”nda, sirozun alkole bağlı olduğu tanısına Prof. Dr. Fiessinger’in de ortak edilmesini nazik şekilde haklı olarak eleştiriyor. Ortaya koyduğu rapor ve yaptığı yorum ile sirozun alkole dayalı olmadığını açıklığa kavuşturuyor.
Kendileri ile yaptığım görüşmede edindiğim bir bilgi ile konuyu sonuçlandıralım. “Alkole bağlı sirozda karaciğer küçülür, diğer nedenlere bağlı sirozda karaciğer büyür ve büyüklüğünü korur.” Atatürk’ün ilk muayene raporlarında karaciğerin büyüdüğü, son raporlarda, 08 Eylül tarihli raporda olduğu gibi, karaciğerin büyüklüğünü sürdürdüğü, küçülmediği belirtilmektedir. Dolayısıyla Atatürk’ün sirozu, alkole bağlı siroz değildir. Çünkü karaciğeri büyümüştür.
Ölümü sirozdandır amma sirozu alkolden
değildir.
