1999 yılında sosyal psikologlar David Dunning ve Justin Kruger tarafından tanımlanan bu fenomen, insanların bilgi ve becerilerinin yetersiz olduğunu fark edememesiyle ilgili. Bu etki, insanların hem profesyonel hem de kişisel yaşamlarında kendilerini daha yetkin görmelerine yol açar. Ancak, gerçekte, bu kişiler, görevlerini başarıyla yerine getirebilmek için gereken bilgi ve becerilerden yoksundurlar.
DUNNİNG-KRUGER ETKİSİ: KENDİ YETERSİZLİĞİNİ GÖRMEME DURUMU
Dunning-Kruger etkisinin temelinde, bir kişinin kendi bilgi eksikliklerini tanımaması yer alır. Bu etkiden mustarip olan kişiler, çoğu zaman sahip oldukları bilgi ve becerilerinin yeterli olduğunu düşünürler. Bu durum, aslında bir bilişsel yanılgı.
Prof. Dr. Daniel Kahneman, Nobel ödüllü psikolog ve davranışsal ekonomi uzmanı, Dunning-Kruger etkisinin insanların "bilirken bilmediklerini" fark etmemesinin bir sonucu olduğunu belirtti.
Kahneman, "Bireyler, kendi eksikliklerinin farkına varmakta zorlanırlar, çünkü bu eksikliklerin farkına varabilmek için belirli bir düzeyde bilgiye sahip olmaları gerekir" dedi.
Dunning ve Kruger, bu etkiyi ilk kez psikolojik bir deneyle gözler önüne serdiler.
Deneyde, katılımcılara çeşitli testler uygulandı ve ardından testlerde başarılı olanların özgüven seviyeleri ölçüldü. Sonuçlar, düşük başarıya sahip kişilerin, yüksek başarıya sahip kişilere kıyasla, kendi başarılarını abarttıklarını gösterdi. Bu da Dunning-Kruger etkisinin, özellikle düşük yetenekli kişilerin kendilerini aşırı güvenli hissetmelerine neden olduğunu ortaya koydu.
PSİKOLOJİK VE SOSYAL ETKİLER: NEDEN BU ETKİ YAYGINDIR?
Dunning-Kruger etkisi, sadece bireylerin kendi yeterliliklerini değerlendirmeleriyle sınırlı değildir; aynı zamanda sosyal etkileşimlere ve toplumsal yapıya da etki eder. İnsanlar, genellikle özgüvenli kişilere daha fazla değer verir ve bu kişiler toplumsal ortamlarda daha fazla takdir edilirler. Bu durum, düşük yeterliliklere sahip kişilerin yanlış değerlendirmeler yaparak kendilerini sosyal açıdan daha güçlü bir konumda hissetmelerine yol açar.
Dr. Carol Dweck, Stanford Üniversitesi'nde psikoloji profesörü ve "mindset" (zihniyet) teorisinin geliştiricisi, bu durumu şöyle açıkladı:
"İnsanlar, başarılarını ve yeterliliklerini başkalarına gösterme isteğiyle hareket ederler. Bu, özellikle dışarıdan bakıldığında özgüvenli kişiler için bir avantaj gibi görünür."
Bu fenomen, iş dünyasında da sıklıkla gözlemlenir. Dunning-Kruger etkisi, liderlik pozisyonlarında aşırı özgüvenli ancak düşük yetenekli kişilerin bulunmasına neden olabilir.
Dr. Adam Grant, Wharton İşletme Okulu profesörü ve örgütsel psikoloji uzmanı, bu durumun iş yerlerinde zorluklara yol açabileceğini vurguladı.
Grant, "İş dünyasında, Dunning-Kruger etkisi, yanlış kararlar alınmasına ve organizasyonların daha az verimli olmasına yol açabilir. Bu nedenle, liderlerin kendilerini sürekli olarak geliştirmeleri ve zayıf yönlerinin farkında olmaları kritik öneme sahiptir" dedi.
DUNNİNG-KRUGER ETKİSİNİ AŞMAK İÇİN NE YAPILABİLİR?
Dunning-Kruger etkisini aşmak için bireylerin, kendi bilgi ve becerilerinin sınırlarını anlamaları gerekir. Ancak bu, genellikle zordur, çünkü insanlar genellikle kendilerini yeterli görme eğiliminde.
Dr. Robert Cialdini, davranışsal psikolog ve "etki" üzerine yazdığı kitabıyla tanınan bir uzman, "Kendi yetkinliklerimizi değerlendirmek, bazen gerçeklikle çelişebilecek bir egoyu sorgulamayı gerektirir. İnsanlar, kendi bilgilerini geliştirmek için gerçekçi bir değerlendirme yapmaya başladıklarında, Dunning-Kruger etkisi azalabilir" dedi.
Bunun yanı sıra, düzenli geri bildirim almak ve çevremizdeki insanlardan eleştiriler duymak da bu etkiden korunmaya yardımcı olabilir. Sosyal çevre, bireylerin daha objektif bir değerlendirme yapmalarına katkı sağlayabilir. Ayrıca, eğitim ve sürekli öğrenme, bir kişinin yeterlilik düzeyini anlamasına ve geliştirmesine olanak tanır.
YETERSİZLİKLE YÜKSEK ÖZGÜVENİN ÇELİŞKİLİ BAĞLANTISI
Dunning-Kruger etkisi, insan psikolojisinin karmaşıklığını anlamamıza yardımcı olan önemli bir kavram.
İnsanlar, çoğu zaman kendi eksikliklerinin farkında bile olmadan, bu eksiklikleri abartarak yüksek özgüvenle hareket ederler. Bu durum, özellikle profesyonel ve kişisel yaşamda çeşitli sorunlara yol açabilir. Ancak, bu etkiyle başa çıkmak, sürekli öğrenmek ve geri bildirim almakla mümkün. Kendi yeterlilik sınırlarını anlamak, daha sağlıklı ve verimli bir yaşam sürmek için önemli bir adım.
