Derleyen: Erman Çimen / YENİÇAĞ
Kurtuluş Savaşı tarihimizde dönüm noktalarından biri olan İnönü Savaşları'nda Birinci İnönü Muharebesi düzenli ordunun kazandığı ilk zafer olarak tarihe geçti. İnönü Savaşları'nın en büyük kahramanı şüphesiz İsmet Paşa'ydı ama 2. İnönü Savaşı’nda cepheye intikal ederek savaşın seyrini değiştiren Millî Savunma Bakanı Fevzi Çakmak'ın önemi de çok büyüktür.
İKİNCİ İNÖNÜ SAVAŞI’NIN GİZLİ KAHRAMANI FEVZİ PAŞA CEPHEDE
2. İnönü Savaşı’nda Türk ordusunun karargahı Eskişehir’deydi ve ordunun başında Tuğgeneral(Mirliva) İsmet Paşa görevlendirilmişti. Yunan ordusunun ilk günlerde etkili taarruzlar yapması üzerine bu sıkışık anda takviye olmak üzere TBMM'nde alınan karar doğrultusunda Meclis Muhafız Taburu ile birlikte Millî Savunma Bakanı Fevzi Paşa cepheye gitti.
YUNANLILARI GAFİL AVLADI
Eskişehir hattında Türk ordusunun başarılı olmasında etkili olan kişi, sonradan bölgeye gelip yetkiyi devralan, Milli Savunma Bakanı Fevzi Paşa olmuştur.
Nüfusu ve içinde bulunduğu şartlardan dolayı beklenmeyen bir hücum emri vererek Yunanlıları gafil avlamış, Türk ordusunun süvari çokluğunu avantaja çevirerek Yunanlıların 2. İnönü Savaşını ağır kayıplarla kaybetmelerini sağlamıştır.
BİRİNCİ İNÖNÜ ZAFERİ VE İSMET PAŞA’NIN DÜRÜSTLÜĞÜ
İnönü Savaşlarından Birinci İnönü Savaşı ise 6 Ocak 1921 tarihinde Yunan saldırıları ile başladı, 11 Ocak’ta Yunan kuvvetlerinin geri çekilmesi ile son bulmuştur
İsmet Paşa Birinci İnönü Muharebesi için yaptığı değerlendirmede Yunanlıların geri çekildiğini ifade etmek için “Birinci İnönü Muharebesi askeri bakımdan mütevazı ölçüde bir muharebedir. Yunanlılar taarruz etmişler, bizim mevzileri söktürmüşler, bundan sonra hazırlıksız geldiklerini, ilerisinin daha çok tehlikeli olduğunu anlayarak kendileri çekilip gitmişlerdir” yazacak kadar dürüsttür.
İSMET İNÖNÜ’NÜN ÜNLÜ TELGRAFI VE MUSTAFA KEMAL’İN TARİHİ YANITI
TBMM başkanı Mustafa Kemal Atatürk, savaşın ardından söylediği şu sözlerle I. İnönü Savaşı’nın önemini ifade etmiştir: ”Yeni Türkiye Devleti’nin küçük, fakat millî ülkülü genç ordusu, en dar bir hesapla üç kat üstün düşmanı İnönü Meydan Muharebesi’nde mağlup etti. Strateji sanatının en nazik icraatını isabetle uyguladı. İç hatların kullanılmasında harp tarihine parlak bir misal yazdı.”
Ancak. 2. İnönü Savaşı bir millettin makus talihinin akışını değiştirmiştir..
İşgalciler, İstanbul hükümeti ve yerli işbirlikçiler ordumuzun olası bir yenilgisini beklerken İsmet Paşa tam bir askeri hareket dediği İkinci İnönü Muharebesi’nin sonunda milletimize kurtuluşu müjdeleyen o ünlü telgrafını çekmiştir. Halkımıza ve Meclis’e direnme gücü veren ruh, o telgrafta gizlidir:
İŞTE O TARİHİ TELGRAF
“Saat 18, dakika 30’da Metristepe’den gördüğüm vaziyet: Gündüzbey şimalinde, sabahtan beri sebat eden ve dümdar (artçı) olması muhtemel bulunan bir düşman müfrezesi, sağ cenah grubunun taarruzuyla gayrımuntazam çekiliyor. Yakından takip ediliyor. Hamidiye istikametinde temas ve faaliyet yok, Bozüyük yanıyor. Düşman, binlerce maktulleriyle doldurduğu muharebe meydanını silahlarımıza terk etmiştir.” Garp Cephesi Kumandanı İsmet
Mustafa Kemal Paşa bu telgrafı 1 Nisan’da şöyle yanıtlar.
“Garp Cephesi Kumandanı ve Genelkurmay Başkanı İsmet Paşa’ya: Bütün tarihi âlemde sizin İnönü Meydan Muharebelerinde deruhte ettiğiniz vazife kadar ağır bir vazife deruhte etmiş kumandanlar enderdir. Siz orada yalnız düşmanı değil milletin mâkus talihini de yendiniz. Düşmanın hırsı ve istilası azim ve hamiyetinizin yalçın kayalarına başını çarparak hurdahaş oldu.” Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
TÜRK ORDUSUNUN TALİHİNİ DÖNDÜREN ZAFER
2. İnönü Savaşının da Türkiye, Yunanistan, hatta tüm dünyada etkili olacak dönüm noktaları olmuştur. Bunları sıralarsak: O güne kadar Yunanistan’ın arkasında olan İngiltere tutumunu değiştirmeye başlamış, hemen akabinde İtilaf Devletleri savaşta tarafsız olduklarına dair bir bildiri yayınlamışlardır. Fransa, TBMM hükümetini fiilen tanımıştır ve temsilcileriyle görüşmeye başlamıştır. Yunanistan Kocaeli’den de çekilmek zorunda kalmıştır.
Kurulması birçok tartışmaya sebep olan düzenli ordu başarısını ve kalitesini kanıtlamış, ülkede bir ordu ve devlet disiplini oluşmuştur. Halkın TBMM Hükümeti ve ordusuna olan güveni artmış, milli mücadele ruhu pekişmiştir. İtalya Anadolu’dan kademeli olarak çekilmeye başlamıştır.
İlk defa batılı olmayan bir millet, sömürgeci Avrupa güçlerine karşı mücadelesinde başarılı olarak, diğer sömürge milletlerine de mücadelelerinde ilham kaynağı olmaya başlamıştır.
2.İnönü Savaşı’ndan sonra Türk ordusunun adeta talihi dönmüştür. Yunanlıların aşama aşama Batı Anadolu’dan atılmasını, Avrupa ile başarılı görüşmelerin yapılıp bağımsızlığın kazanılmasını sağlayan kilit noktalardan biri 2.İnönü Savaşı olmuştur.
