Geriatri terimi, Eski Yunanca kökenli bir kelimedir. Kelime, iki bileşenden oluşur: “geron” (γέρων) kelimesi “yaşlı” veya “ihtiyar” anlamına gelirken, “iatros” (ιατρός) kelimesi ise “doktor” veya “şifacı” anlamını taşır. Bu iki kelimenin birleşimiyle oluşan geriatri, “yaşlıların tedavisiyle ilgilenen tıp dalı” olarak tanımlanabilir. Geriatri, tıbbın yaşlanmayla ve yaşlı bireylerin sağlığıyla ilgilenen bir alt dalıdır. Bu kavram ilk kez 1909 yılında Avusturya doğumlu Dr. Ignatz Leo Nascher tarafından ortaya atılmıştır. Nascher, yaşlılara özgü hastalıkların ve yaşlanma sürecinin tıbbın farklı bir alanında ele alınması gerektiğine inanıyordu. Onun bu çalışmaları, geriatri biliminin temellerinin atılmasını sağlamış ve bu alanın gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.
GERİATRİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Geriatri, yaşlılık dönemi hastalıklarının tanı, tedavi ve önlenmesiyle ilgilenen bir tıp dalıdır. Yaşlanma süreci doğal bir süreç olsa da, vücutta meydana gelen değişiklikler çeşitli sağlık sorunlarını beraberinde getirir. Bu sağlık sorunları arasında kalp damar hastalıkları, diyabet, hipertansiyon, osteoporoz, bunama (demans), Alzheimer hastalığı, kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları ve depresyon gibi birçok farklı problem yer alır. Geriatrik hastalıklar, yaşlanmanın etkisiyle birlikte bireyin yaşam kalitesini düşüren ve günlük aktivitelerini kısıtlayan kronik hastalıklardır.
Yaşlanma ile birlikte vücuttaki hücreler, organlar ve sistemler zamanla fonksiyonlarını kaybetmeye başlar. Bu değişiklikler yaşlı bireylerde daha sık ve şiddetli sağlık sorunlarına yol açar. Geriatri uzmanları, bu süreçleri anlamak ve yaşlıların daha kaliteli bir yaşam sürmelerini sağlamak için özel bir bilgi birikimine sahiptir. Geriatri sadece hastalıkların tedavisiyle değil, aynı zamanda yaşlı bireylerin sağlığını koruyucu önlemler alarak, onların bağımsızlıklarını mümkün olduğunca uzun süre korumalarını sağlamayı amaçlar.
GERİATRİ HASTALARINA UYMASI GEREKEN KURALLAR
Yaşlı bireylerin sağlıklı bir yaşam sürebilmeleri ve geriatri kaynaklı hastalıklardan korunabilmeleri için uyulması gereken bazı temel kurallar vardır. Bu kurallar, yaşam kalitesini yükseltmeye ve hastalıkların seyrini yavaşlatmaya yardımcı olur. İşte bu kuralların bazıları:
1. Dengeli ve Besleyici Bir Diyet: Yaş ilerledikçe vücudun besin ihtiyaçları değişir. Yağ, şeker ve tuz oranı düşük, vitamin ve mineral açısından zengin bir diyet benimsemek, vücudun bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur. Ayrıca, düzenli olarak kalsiyum ve D vitamini alımı, osteoporoz riskini azaltır.
2. Düzenli Fiziksel Aktivite: Yaşlılıkta hareketsizlik birçok hastalığa zemin hazırlar. Düzenli egzersiz, kas ve kemik sağlığını korumanın yanı sıra kalp sağlığını destekler ve zihinsel sağlığı da olumlu yönde etkiler. Hafif tempolu yürüyüşler, yüzme veya yoga gibi düşük etkili egzersizler önerilir.
3. Zihinsel Aktiviteler: Yaşlanma sürecinde zihinsel sağlığı korumak, Alzheimer ve demans gibi hastalıkların ilerlemesini yavaşlatabilir. Bulmaca çözmek, kitap okumak, yeni hobiler edinmek gibi zihinsel egzersizler yapmak beyin sağlığını destekler.
4. Düzenli Doktor Kontrolleri: Geriatri hastalarının düzenli doktor kontrolüne gitmeleri, hastalıkların erken teşhisi ve tedavisi açısından son derece önemlidir. Bu kontroller sayesinde, kronik hastalıklar daha iyi yönetilebilir ve komplikasyonlar önlenebilir.
5. İlaç Kullanımına Dikkat: Yaşlı bireylerin birden fazla hastalığı olduğu için birden fazla ilaç kullanımı yaygındır. Bu durum, ilaç etkileşimleri ve yan etkileri açısından risk oluşturur. İlaçların doğru dozlarda ve düzenli alınması gereklidir. Ayrıca, doktor reçetesi olmadan ilaç kullanmaktan kaçınılmalıdır.
6. Sosyal İlişkileri Koruma: Yaşlılık döneminde yalnızlık ve izolasyon, depresyon riskini artırabilir. Aile bireyleri ve arkadaşlarla düzenli olarak vakit geçirmek, sosyal aktivitelere katılmak, yaşlı bireylerin ruh sağlığı için büyük önem taşır.
GERİATRİ HASTALIKLARININ TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Geriatrik hastalıkların tedavisi, hastalığın türüne ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Geriatri uzmanları, hastalığı yönetmek ve yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırmak amacıyla multidisipliner bir yaklaşım benimserler. Tedavi genellikle ilaç tedavisi, fiziksel tedavi, yaşam tarzı değişiklikleri ve psikolojik destek içerir.
İlaç Tedavisi: Geriatrik hastalıkların çoğu kronik olduğu için, ilaç tedavisi hastalığın yönetiminde önemli bir rol oynar. Örneğin, hipertansiyon için tansiyon düşürücü ilaçlar, diyabet için kan şekerini düzenleyici ilaçlar kullanılır. Ancak yaşlılarda ilaçların yan etkilerine dikkat edilmesi gerektiği için doz ayarlamaları ve düzenli kontroller yapılmalıdır.
Fiziksel Terapi: Osteoporoz, artrit gibi hareket kabiliyetini etkileyen hastalıklarda fizik tedavi büyük önem taşır. Bu tedavi yöntemleri kas gücünü artırmaya, eklem hareketliliğini korumaya ve ağrıyı azaltmaya yöneliktir. Ayrıca denge ve koordinasyon egzersizleri, düşme riskini azaltmak için uygulanır.
Psikolojik Destek ve Danışmanlık: Yaşlı bireylerde depresyon, kaygı bozuklukları ve demans gibi psikolojik rahatsızlıklar yaygındır. Bu hastalıkların tedavisinde psikoterapi ve danışmanlık hizmetleri önemli bir rol oynar. Psikologlar, hastalara yaşlanma süreciyle başa çıkma stratejileri öğretir ve sosyal destek sağlamalarına yardımcı olurlar.
Beslenme Danışmanlığı: Yaşlı bireylerin doğru beslenmesi, hastalıkların ilerlemesini yavaşlatmak ve genel sağlıklarını korumak açısından hayati öneme sahiptir. Geriatri uzmanları, hastalarına özel beslenme programları hazırlayarak onların sağlıklı bir yaşam sürmelerine yardımcı olurlar.
Multidisipliner Yaklaşım: Geriatri tedavisinde farklı branşlardaki doktorlar, fizyoterapistler, beslenme uzmanları ve psikologlar bir arada çalışarak hastaların en iyi şekilde tedavi edilmelerini sağlarlar. Bu bütüncül yaklaşım, yaşlı bireylerin hem fiziksel hem de zihinsel sağlığını koruyarak onların daha uzun ve kaliteli bir yaşam sürmelerini hedefler.
GERİATRİ İLE YAŞAMAK
Geriatri, yaşlılıkla birlikte ortaya çıkan sağlık sorunlarını ele alan ve yaşlı bireylerin daha kaliteli bir yaşam sürmelerini hedefleyen bir tıp dalıdır. Bu alandaki uzmanlar, yaşlanma sürecinin doğal bir parçası olan hastalıkları yönetmek ve hastaların bağımsızlıklarını mümkün olduğunca uzun süre korumak için çeşitli tedavi yöntemleri uygularlar. Dengeli bir diyet, düzenli egzersiz, zihinsel aktiviteler ve düzenli doktor kontrolleri, yaşlı bireylerin sağlığını korumak için alınması gereken temel önlemler arasındadır. Geriatri bilimi sayesinde, yaşlı bireyler yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde de sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdürebilirler.
