Editör: Naim Arıoğlu
Sebzelerin seçiminde, konserve yapımında ve tüketilmesinde ise oldukça dikkatli davranmak gerekiyor. Konserve yapılacak sebzelerin, satın alınmasından hazırlanıp tüketilmesine kadar tüm süreçlerde hijyen koşullarına dikkat edilmesi oldukça önem taşımaktadır. Konserve için kullanılacak sebzeler taze, olgun ve yarasız-çürüksüz olmalı, kesinlikle küflü olmamalıdır. Ön hazırlık yapılırken sebzeler iyice yıkanmalı ve konservelemeye uygun şekilde doğranmalı...
ÜRÜN KAVANOZA GİRMEDEN ÖNCE NE YAPMALI?
Konserve içerisinde mikroorganizma oluşumunu engellemek için sebzelerin doğru yöntemle kaynatılması önemlidir. Konserve yapılacak sebzeler, düdüklü tencere gibi basınçlı kaplarda asitlik derecesine bağlı olarak 10-20 dakika kaynatılmalıdır. Asitlik seviyesi yüksek olan meyve ve domates gibi gıdalar, ortalama 20 dakika kaynatılmalıdır. Basınçlı kapların seçilme nedeni, normal bir tenceredeki kaynatma ile ocak ateşi ne kadar artırılırsa artırılsın kaynama sıcaklığının 100 dereceyi aşamamasıdır. Bu sıcaklıkta ise botulinum bakterisinin yok edilmesi mümkün olmamaktadır. Özellikle asit oranı düşük olan fasulye ve bezelye gibi sebzeler düdüklü tencerede 15-20 dakika kaynatılmalıdır. Kaynatma aşamasında tuz ve yağ eklenebilir.
CAM KAVANOZ NASIL STERİL EDİLİR
Kullanılacak kavanozlar ve kapaklar önce akan suyun altında yıkanmalıdır. Sonrasında bir tencerede su kaynatılıp, kavanozlar ve kapaklar tencerenin içinde 15 dakika kaynatılmalıdır. Kavanozlar, tencereden büyük bir maşa yardımıyla çıkarılmalı ve temiz bir mutfak havlusu üzerine ters çevrilmelidir. Kavanozlar soğumadan sebzeler doldurulmalı. Konserve yapılırken kesinlikle önceden kullanılmış kavanoz kapakları tercih edilmemelidir. Çünkü önceden kullanılan konserve kapağı, tam kapanmaz ve konserve içine hava sızmasına neden olur. Bu nedenle her seferinde mutlaka yeni ve sterilize edilmiş kapaklar kullanmak gerekmektedir. Konserveler serin, kuru ve direkt olarak güneş ışığı almayan bir yerde saklanmalıdır.
BOZULDUĞUNU ANLAMAK MÜMKÜN
Konserve, buzdolabında muhafaza edilmek şartıyla açıldıktan sonra 2-3 gün içinde tüketilmelidir. Konservelerin çabuk tüketilebilmesi için çok büyük olmayan kavanozların tercih edilmesi önerilmektedir. Açılmamış konserveler ise 6 aya kadar saklanabilir. Kapağı açılmış konservenin uzun süre bekletilip tüketilmesi, bakteri oluşumunu hızlandırır ve gıda zehirlenmelerine yol açar.
Konserve tüketilmeden önce kapağı kontrol edilmelidir. Kapakta kabarmanın ve bombeleşmenin olması bakteri ürediğinin göstergesidir. Böyle bir durumda konserve asla tüketilmemelidir. Ayrıca kapakta sızma ve küflenme; sebzelerin renginde, kokusunda değişiklik gibi durumlarda konservenin bozulduğu anlaşılır. Bozulmuş konserveler kesinlikle tüketilmemelidir.
HANGİ BAKTERİ TEHLİKELİ
Gıda kaynaklı botulizmin başlangıç belirtileri, toksinli gıdanın tüketiminden sonraki 18-36 saat arasında ortaya çıkmaktadır. Zehirlenmenin erken belirtileri; belirgin halsizlik, zayıflık ve baş dönmesidir. Bulanık görme ve çift görme, ağız kuruluğu, konuşma ve yutkunmada zorluk, kalp atımında azalma, tansiyon düşüklüğü, nefes alıp vermede zorluk, kaslarda zayıflık, ciltte beklenmedik renk değişiklikleri, terleme, karın ağrısı, bulantı, kusma ve kabızlık genel belirtileri arasında yer almaktadır. Tedavi edilmediği takdirde yüksek ölüm oranına sahiptir ve oldukça tehlikelidir.
ÜRÜNÜ DONDURMAK MI YOKSA KONSERVE YAPMAK MI
Dondurulmuş ve konserve sebzeler, besin değerini koruyarak raf ömrünü uzatmaya ve böylelikle besin güvenliğini desteklemeye yardımcı olmaktadır. Dondurma işlemi, meyve ve sebzelerin uzun süreli muhafaza edilmesi için uygulanan en iyi işlemlerden birisidir. Dondurma işlemi aslında besin değeri üzerinde çok az etkiye sahiptir ancak dondurmadan önce uygulanan ön işlemlerde, depolama ve çözdürme sırasında besin değerinde kayıplar olabilmektedir. Haşlama işlemi özellikle suda çözünebilen/ısıya duyarlı olan C vitamini ve tiaminin bir miktar azalmasına neden olur. Gıdaların kalitesini koruyabilmek için olabildiğince hızlı dondurulması gerekmektedir. Bu da ancak marketlerden satın alınan dondurulmuş gıdalara uygulanan “Tek Tek Hızlı Dondurma” IQF (Individual Quick Freezing) yöntemiyle yapılabilmektedir. Konserve gıdalar ise çok yüksek derecelerde sterilize edildiği için besin değerlerinde az miktarda da olsa kayıp olabilmektedir.
Evde yapılan konserveler, basınçlı kapta kaynatılarak asit seviyesinin artırılması gerekmektedir. Toksin oluşturan bakteride asit düzeyi önemlidir. Yani asitliği düşük olan gıdalar, bakteri oluşumu açısından daha risklidir. Özellikle, yeşil fasulye, bezelye, ıspanak, mısır, pancar, bamya, kabak gibi düşük asitli sebzelerle yapılan konservelerde bu konuya dikkat edilmelidir. Sebzelerin asitliği sirke, limon suyu vb. eklenerek artırılabilir.
İŞTE ÇOK ÖNEMLİ KURALLAR
Evde konserve yapılırken gıdanın güvenli olmasını sağlayacak olan en önemli nokta; şeker ve tuz ilavesi değil, etkin olarak uygulanacak ısıl işlemin süresi ve sıcaklığıdır.
Konserveler hazırlandıktan sonra mutlaka yapıldıkları yıl ve mevsim yazılarak etiketlenmelidir.
Ek önlem olarak konserve gıda, tüketilmeden önce en az 10 dakika kaynatılmalıdır.
Kullanılacak kavanozlar, ısıya dayanıklı cam kavanozlar olmalıdır.
Kavanoz ve kapaklar kullanılmadan önce gözden geçirilmeli ve ezilmiş, kırılmış, çatlak veya kırık olanlar kullanılmamalıdır.
Kavanozlar fazla doldurulmamalı, kaynatılıp soğutulmuş tuzlu su konulabilmesi için en az şişenin 1/5’i kadarı boş bırakılmalıdır.
Sebzeler kavanozlara doldurulduktan sonra, üzerine ağırlık konularak ya da tuzlu su konulduktan sonra bir spatula yardımı ile hava kabarcıklarının oluşumu engellenmelidir.
