Editör: Enise Altınok AVŞAR
Bulut tohumlama işleminde bulutlardan düşen yağış miktarı değiştirilmeye çalışılır. Bulut tohumlamadaki temel amaç yağış miktarını artırmak ve kuraklığa çözüm olmaktır. Peki, bulut tohumlama nedir? Bulut tohumlama yöntemleri neler?
Son zamanlarda bulut tohumlama işlemini sık duyar olduk. Kuraklığa çare olacağı düşünülen bulut tohumlamayla yağış miktarı artırılarak hava durumu değiştirilebilir. Peki, bulut tohumlama nedir? Bulut tohumlama yöntemleri neler?
BULUT TOHUMLAMA NEDİR?
Bulut tohumlama, bulutlardan düşen yağış miktarı veya türünü değiştirmek için havaya çeşitli maddeler yayarak bulut içindeki mikrofiziksel süreçleri değiştirme ve kasıtlı bir hava durumu değiştirme girişimdir. Buradaki asıl amaç yağış miktarını artırmaktır ama bazen havaalanlarında sisi dağıtmak için de kullanılır.
Bulut tohumlamada küçük katı parçacık süper soğuk (-40 °C) sıvı içerisinde yoğunlaşma çekirdeği görevi görebilir ve buluttaki su molekülleri buz kristali formunda bir çekirdek üzerinde hızla birleşerek yağış oluşturur der.
Yapay tohumlama olabilmesi için ilk şart nem oranı yüksek bir bulutun mevcut olması ve bulut üstü sıcaklığın belli bir değere düşmesi yani en azından bulutun bir parçası süper soğumuş olmalıdır.
Bulut tohumlamada ikinci şart, yoğuşma çekirdeği olarak hizmet edecek olan higroskopik maddelerin, bulut içindeki en uygun yere zamanında ve doğru miktarda ulaştırılmasıdır. Ancak yağış oluşum biçimi çok karmaşık olduğundan tohumlama konusunda belirsizlikler vardır.
Tohumlama zamanlaması rüzgâr profili, havanın yukarı yükselme hızı ve diğer hava şartları, süper soğumuş su damlacıkları, çekirdek konsantrasyonu, damlacıkların birleşip büyüme durumu ve yönü gibi pek çok faktöre bağlıdır. Genel olarak yağış tahmini yapılır ve diğer şartlar da uygunsa tohumlama yapılır.
Bulut tohumlamadan 15 dakika veya birkaç saat sonra yağış olabilir. Orta şiddetle sağanak üreten yaz kümülüs bulutları ve alçak kış bulutları uygun tohumlama imkânı sunar.
Bulut tohumlamayla yapay yağış oluşturabilmek için genelde belirtilen bulut sistemlerinde bulut tohumlama işlemi yapılmaktadır.
BULUT TOHUMLAMA YÖNTEMLERİ NELER?
Bulut tohumlamanın ikinci şartı olan yoğuşma çekirdeği olarak hizmet edecek olan higroskopik maddelerin, bulut içindeki en uygun yere zamanında ve doğru miktarda ulaştırılması işlemin en zor kısmıdır. Yapay tohumlama havadan ve yerden olmak üzere iki şekilde yapılabilir.
Uçakla Bulut Tohumlama
Havadan tohumlamada uçaklar tohumlama maddesini bulutun tipi, sıcaklığı, düşey akımlar gibi ölçütlere bağlı olarak 3 şekilde bulutun içine bırakabilirler:
1) Tepesinden içine
2) İçine girerek
3) Tabanından yukarı akımlar ile.
Yer Yüzeyinden Yapılan Bulut Tohumlama
Yerden bulut tohumlama işlemi havan topları, roketler ile tanklarda bulunan gümüş iyodürün yer jeneratör yardımıyla buluta püskürtülmesi ile yapılır. İşlemde hedef bölgenin belirlenerek dikey hareketlerden kaçınmak zorluk yaratır. Bu nedenle en pahalı fakat en isabetli olan tohumlama yöntemi roketlerdir.
