Projenin açıklamasından itibaren gündemden düşmeyen 3. Havalimanı bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla açılıyor.
Yapım aşamasında çalışma koşulları ve işçi eylemleriyle sık sık gündeme gelen havalimanı açılışının 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı'na denk getirilmesi de tepkilere neden olmuştu.
Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Osmangazi Köprüsü ve Avrasya Tüneli gibi Yap-İşlet-Devret sistemiyle hayata geçirilen 3. Havalimanı'na hangi garantilerin verildiği merak konusu oldu.
Projeyle ilgili yatırımın büyüklüğü ve başta zemin olmak üzere inşaat sürecinde maliyetlerin artabileceği tahmini finansmanın nasıl sağlanacağı sorunu da uzun süre gündemde tuttu.
İlk fazın finansmanı için Ekim 2015'te üçü kamu, üçü özel olmak üzere altı yerel bankanın verdiği 4,5 milyar euroluk paket tamamlandı. Birinci faz için konsorsiyumun da 1,5 milyar euroluk özkaynak koyacağı açıklandı. Buna göre, ilk fazda toplam 6 milyar euroluk bir harcama yapılacağı hesaplanıyordu. Ancak, bu yıl içerisinde projeyi gerçekleştiren İGA, ilk finansman paketini veren altı bankadan 1 milyar euroluk ek kredi sağladı.
BBC Türkçe'nin haberine göre, İGA CEO'su Samsunlu, "Biz bu projeyi tamamen ortaklarımızın sağladığı sermaye ve bankalardan aldığımız finansmanla yaptık. Şu ana kadar projelerimizin kalanını da bütçemizin içinde bitirmeyi planlıyoruz" ifadelerini kullandı.
Bununla birlikte DHMİ yolcu gelir garantisi verirken, sözleşmenin iptal olması veya beklenmedik bir durumun ortaya çıkması halinde borcu da üstlenmiş olacak.
DHMİ'DEN YOLCU GARANTİSİ
Projeye göre, havalimanının kapasitesinin kademeli olarak artırılması öngörülüyor. 2021 sonunda tamamlanması beklenen birinci faz sona erdiğinde havalimanının kapasitesi de 90 milyona ulaşacak.
Havalimanının yolcu kapasitesi ve kullanan yolcu sayısı, proje için DHMİ tarafından verilen garantiler açısından da önem taşıyor. DHMİ, bu proje için hem finansman hem de yolcu gelir garantisi verdi.
İhale şartnamesine göre, DHMİ tarafından verilen yolcu gelir garantisi 12 yıl için toplamda 6,3 milyar euroya ulaşıyor. Projenin tamamlanma fazlarına göre de verilen garanti miktarı artış gösteriyor:
Garanti bedeli hesaplamasında ise dış hat giden yolcu için 20 euro, dış hattan gelip dış hata giden transit yolcu için 5 euro ve iç hattan gelip dış hata giden transit yolcu için ise 3 euro servisi ücreti baz alınacak.
Bu servis ücreti, havacılık sektöründe "ayak bastı parası" olarak biliniyor. Her ne kadar adı "ayak bastı" olsa da bu ücret, havalimanından ayrılan yolcu üzerinden hesaplanıyor. Bir diğer deyişle, yolcuların indikleri değil, ayrıldıkları havalimanına göre bu hizmet bedeli tahsis ediliyor.
Dünyada genellikle bu bedel uçak biletine yansıtılıyor. Ancak az sayıda da olsa bazı ülkelerde gelişte nakit olarak alma uygulaması yapılıyor.
KİRA GELİRLERİ İGA'YA
Şartnameye göre, yıllık bazda tahsil edilen yolcu hizmet bedelinin garanti bedelinin altında kalması durumunda DHMİ'nin aradaki farkı İGA'ya ödemesi öngörülüyor. Tahsil edilen hizmet bedelinin, garanti bedelinin üzerine çıkması halinde ise aradaki farkı bu kez İGA devlete ödüyor.
Airport Haber yazarı havacılık uzmanı Murat Herdem, mevcut yolcu rakamları baz alındığında İstanbul Yeni Havalimanı'nın yıllık gelirinin 400 milyon euro civarında hesaplandığını söyledi.
Herdem, "İlk birkaç yıl yolcu gelirleri kafa kafaya gibi olsa da ilerleyen yıllarda bir miktar devletin kasasından para çıkacağını söyleyebilirim. Çünkü devletin yolcu geliri tazminatı ödememesi için 12'nci yılın sonunda kabaca yolcu sayısının 130 milyona çıkması gerekiyor. O süreçte bir kriz yaşanır yolcu sayısı düşerse devlet bu açıdan zarara uğrayacaktır" dedi.
Ancak Herdem, devletin sadece yolcu gelir riskine garantör olmasının sözleşmenin "tartışılabilir bir yönü" olduğunu söyledi.
Herdem, "Tabi devletin yolcu geliri dışında havalimanı otoparkı, Duty Free, ticari alan kiraları ve hava tarafı yönetim gelirleri gibi çok ciddi gelir kalemlerinden pay almayacak olması ve sadece yolcu gelir riskine garantör olması sözleşmenin tartışılabilir bir yönü olarak öne çıkıyor" dedi.
İstanbul Yeni Havalimanı'nın içinde terminal, pist ve bunlarla bağlantılı otopark gibi havacılık için gerekli tesislerin yanı sıra Airport City adı verilen bir bölümün de yer alması planlanıyor. İGA'nın web sitesinde yer alan bilgiye göre, bu bölümde "oteller, ofisler, alışveriş merkezi ve sosyal yaşam alanları, hastaneler, camiler, okullar ve fuar alanlarının" yer alması öngörülüyor.
Burası da tamamlandığında buradaki dükkan, işyeri ve otel gibi tesisleri kiralama ve kira gelirini alma hakkı da İGA'da olacak.
