Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden gelen astronomi ve astrofizik dergilerinin birleşmesiyle oluşturulmuş uluslararası bir dergi olan Astronomi ve Astrofizik (Astronomy and Astrophysics) dergisi, çarpıcı bir araştırmayı bu ayki sayılarına taşıdı.
Gökbilimciler tarafından yapılan bir araştırmaya göre, bizden yaklaşık 300 milyon ışık yılı mesafedeki bir galaksi kümesinde, galaksiler arası uzayda akan çarpıcı bir yıldız nehri keşfedildi.
Gazete Duvar’ın haberine göre, buna benzer köprüler ‘yıldız akıntıları’ adıyla bilinir. 1,7 milyon ışık yılı uzunluğundaki ‘Dev Saç Akıntısı’ adı verilen bu oluşum, şu ana dek gördüğümüz en uzun nehir. Üstelik hepsi bu kadar da değil: Soluk nehir, bir galaksinin dışında görülen türünün ilk örneği.
Keşif uzay meraklıları arasında büyük şaşkınlığa neden olurken, galaksi kümesi gibi dinamik ve kütle çekimsel açıdan karmaşık olan bir ortamda, bir yıldız akıntısı gibi zayıf bir oluşumun çok uzun sürmesi beklenmiyor.
Yeni bulgu, galaksi kümelerini ve içlerinde toplaşan esrarengiz karanlık maddeyi daha ayrıntılı biçimde incelemek amacıyla kullanılabilir.
'ONUNLA YOLLARIMIZ TESADÜFEN KESİŞTİ'
Hollanda’da bulunan Groningen Üniversitesi ve İspanya’daki La Laguna Üniversitesi’nde görev yapan gözlemsel astrofizikçi Javier Román, “Bu dev akıntıyla yolumuz tesadüfen kesişti. Büyük galaksilerin etrafında gezinen yıldızların halelerini inceliyorduk" açıklamasında bulundu.
Samanyolu Galaksisinde sıkça görülen bir olay olan yıldız akıntıları, Samanyolu’nun gelgit kuvvetlerince parçalanan yoğun küresel yıldız kümelerinin parçalanmış haldeki enkazından oluştuğu düşünülüyor. Bununla beraber onu tanımlamak güçtür. Yıldızların ilişkileri hemen anlaşılmıyor, zira yıldızlara olan uzaklıkların ölçülmesi fazlasıyla zor; yıldız nehirleri de epey zayıf akıyor.
Galaksiler arası uzayın bu solgun görünümü, aynı zamanda nesneler arasındaki gevşek ilişkileri saptamayı da güçleştiriyor. Uzay aşırı parlak cisimlerle doludur ve bir cisim ne kadar sönükse, onu gözden kaçırma olasılığı da o kadar büyüktür.
‘SAÇ KÜMESİ’NİN BULUNMASI İÇİN 2 TELESKOP KULLANILDI’
Son zamanlarda geliştirilen teleskop teknolojisi ve analiz teknikleri, geçmişte keşfedilenlerden daha ufak olanları da keşfedilmesine olanak sağlıyor.
Gözlemsel astrofizikçi Javier Román ve çalışma arkadaşları, kayıt altına alınmış binlerce galaksiyi içeren bir küme olan Saç Kümesi’nin barındırdığı solgun yapıları aramak amacıyla 0,7 metrelik Jeanne Rich Teleskobu’nu ve 4,2 metrelik William Herschel Teleskobu’nu kullandı.
Seyrek yıldızların dağınık, küresel bölgelerini ve galaksilerin kalabalık düzlemlerini sarmalayan karanlık maddeden oluşan ‘galaktik haleleri’ incelemeye çalışıyorlardı.
SONUÇLAR BEKLENMEDİK TÜRDEN
Bununla beraber, ulaştıkları veriler hiç beklenmeyen bir olguyu ortaya çıkardı: Bu, bir galakside değil, küme dahilindeki galaksilerin arasında akan, uzun ve engin bir yıldız kuşağıydı. Bu kuşak, galaksileri kümeler içinde birbirine bağlayan kozmik ağı oluşturan ince bağlardan da bariz biçimde farklıydı. Samanyolu’ndaki yıldız akıntılarına hiçbir şekilde benzemediği gibi çok daha göz alıcı bir ölçekteydi.
Fazlasıyla büyük olmalarına ve sakin gibi görünmelerine rağmen, galaksi kümeleri kütleçekimsel bağlamda karmaşık ortamlardır ve içinde yer alan devasa gök cisimleri birbirlerini her yöne doğru itip-çekerler. Bir yıldız akıntısının bunun gibi bir ortamda uzun süre boyunca varlığını koruması şaşırtıcı bir durum; bununla beraber, araştırmacılar bu ortamın bizlere akıntının kaynağına dair kimi ipuçları sunduğunu fark etti.
Araştırmacılar çeşitli simülasyonlar yaptı ve ender rastlansa da bunun gibi akıntıların bir galaksi kümesinin içinde, daha büyük galaksilerin kütleçekimi tarafından parçalanan bir cüce galaksi tarafından yaratılabileceğini ortaya çıkardı. Kozmik açıdan, akıntının uzun sürmesi beklenmiyor; evrenin tarihindeki bu dönemde, parçalarına ayrılmaya devam eden bu yapıyı görebilecek teknolojiye sahip olduğumuz için şanslıyız.
DİĞER KÜMELERDE DE NEHİRLER GİZLENİYOR OLABİLİR
Bununla birlikte, onun varlığı, bu kümenin barındırdığı ortamı incelemek amacıyla kullanılabilir. Galaksi kümeleri esrarengiz karanlık maddeyle ağırlık kazandığı için, bu maddenin neyden meydana geldiğini araştıran bilim insanlarının dikkatini çekiyor.
Dev Saç Akıntısı, benzer yapıların diğer kümelerde de var olabileceğini düşündürüyor. Araştırmacılar, gözden kaçırmış olabileceğimiz öteki sırları ortaya çıkarmak amacıyla bu devasa kümelere daha yakından bakmak için daha büyük teleskoplar kullanmayı umuyor. Ve Dev Saç Akıntısı’nın kendisini daha ayrıntılı biçimde görebilmeyi de...
Groningen Üniversitesi’nden gökbilimci Reynier Peletier, “Akıntının içinde ve çevresindeki yıldızların her birini gözlemlemeyi ve karanlık maddeye ilişkin daha fazla bilgiye ulaşmayı istiyoruz” dedi.
