Soğanın fiyatı tartışılmaya devam ederken, Cumhurbaşkanlığı Sarayı, Türkiye''nin kuru soğan üretiminde sorun yaşamadığına, ihracat sınırlaması getirildiğine ancak konun ''stokçular'' tarafından kaynaklandığı öne sürüldü.
OdaTV''nin haberine göre, 2021''de kilosu 3 ile 4 lira arasında değişen kuru soğan, 2022''de 10 liranın üzerine çıktı. Bu sene ise fiyatlar birçok şehirde 20 lirayı geçti. CHP lideri ve Millet İttifakı cumhurbaşkanı Kemal Kılıçdaroğlu, eline bir kuru soğan aldı ve "vatandaşın asıl gündemi bu" dedi.
Birçok yayın organında "Soğan üretimi düşük, stoklarda sorun var, depolardaki soğanlarda filizlenme var. Arz, talebi karşılamıyor" şeklinde uzman görüşlerine yer verildi.
Külliye''den, kuru soğan fiyatlarındaki fahiş artışa ilişkin açıklama geldi.
ÜRETİM VAR ÜRÜNLER PİYASAYA SÜRÜLMÜYOR
Saray''dan yayınlanan bilgi notunda, Türkiye''nin kuru soğan üretiminde sorun yaşamadığına, ihracat sınırlaması getirildiğine ancak stokçular tarafından eldeki soğanların piyasaya sürülmediğine dair ifadeler yer aldı.
TÜRKİYE SOĞAN ÜRETİMİNDE DÜNYADA İLK 10’DA
Yapılan açıklama şöyle:
Türkiye, bitkisel ve hayvansal üretimde birçok üründe kendine yeten bir ülkedir. Kuru soğan da Türkiye’nin kendine yettiği bitkisel ürünlerden biridir. TÜİK’in 2022 verilerine göre Türkiye’de kişi başı kuru soğan tüketimi 21,1 kg ve kendi kendine yeterlilik oranı yüzde 114,2 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca Türkiye, dünyada soğan üretiminde ilk 10 ülke arasında yer almaktadır.
Kuru soğan üretimi, 2021 yılında 2 milyon 500 bin ton iken 2022 yılında sadece yüzde 6 azalarak 2 milyon 350 bin ton olmuştur. İllere göre başlıca üretim şehirleri Ankara, Çorum ve Amasya olmuştur. Kuru soğan ekim alanlarının ve üretimlerinin yıllara göre aşamalı olarak yükseldiği de aşağıdaki tablolarda görülmektedir.
Türkiye''de kuru soğan ekim alanı, 2021 yılında ekilen arazinin yüzde 0,44’ünü oluşturmuştur. 2010-2021 yılları arasında kuru soğan ekim alanlarının toplam ekilen arazi içindeki payı yüzde 15,8 oranında artış göstermiştir.
TÜİK verilerine göre, kuru soğan ihracatı 2021/22 yılı itibarıyla bir önceki yıla göre %7,3 artış göstererek 296 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’nin 2021/22 yılında kuru soğan ihracatı yaptığı ülkeler içinde Irak 94.858 ton ve yüzde 32’lik pay ile ilk sırada yer almaktadır. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)’ne yapılan kuru soğan ihracatı 48.559 ton olup, yüzde 16,4 pay ile ikinci sırada yer alırken, Gürcistan 23.285 ton ve yüzde 7,9‘luk pay ile üçüncü sırayı almaktadır. Gürcistan’ı sırasıyla Rusya, Bangladeş ve Suriye takip etmektedir.
Yıllar itibarıyla kuru soğanın üretici ve tüketici fiyatlarına bakıldığında TÜİK verilerine göre 2022 yılı 4. ayında ortalama tüketici fiyatının 3,18 lira olduğu görülmektedir.
Tarımsal üretimin sağlıklı bir şekilde devam ettiği ve dolayısıyla arz sıkıntısının yaşanmadığı kuru soğan konusunda Türkiye, yüzde 114,2 oranında kendine yeten ve ihracatçı konumunda olan bir ülkedir. Bugünlerde kuru soğan fiyatlarının fahiş derecede yükselmesi arz talep dengesizliğini akıllara getirmiştir.
2022 yılının Kasım ayında İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden Ege İhracatçı Birlikleri’ne gönderilen yazıyla “Bazı Tarım Ürünlerinin İhracatına İlişkin Tebliğ” kapsamında taze patates ve kuru soğan ihracatına kısıtlama getirildiği bildirilmiştir. Yazıda bazı muafiyetler dışında gıda arz güvenliğinin sağlanması amacıyla yapılacak ihracat başvuruları için Bitki Sağlık Sertifikası ve/veya Sağlık Sertifikası düzenlenmeyeceğine karar verildiği ifade edilmiştir.
Bu tebliğden de anlaşılacağı üzere Kasım ayında kuru soğan ve taze patates konusunda arzın yetersiz olabileceği öngörülmüş ve ihracat yerine ürünlerin iç piyasaya yönlendirilmesi istenmiştir.
Dolayısıyla bugünlerde kuru soğan fiyatlarında yaşanan fahiş fiyat artışlarının üretim yetersizliği ve dolayısıyla arz konusuyla ilgisi bulunmamaktadır. Ancak temel problemin elverişli koşullarda aylarca stoklanabilecek olan kuru soğanın bazı kesimler tarafından stoklanması ve iç piyasaya sürülmemesi olduğu anlaşılmaktadır.
Hazine ve Maliye Bakanlığı/Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hayata geçirilen uygulamaya göre kurumun internet sitesi üzerinden "Haksız Fiyat Artışı ve Stokçuluk İhbar Bildirimi" yapılabilmektedir. Ayrıca vatandaşlar, e-devlet üzerinde Ticaret Bakanlığı’na Haksız Fiyat Artışı Şikayet Bildirimi’nde bulunabilmektedir.
