Yeniçağ Özel / Serkan Talan
Tarıma ve hayvancılığa elverişli araziler hızla konut ya da maden alanı olurken hızla artan insan nüfusuna yetecek gıdanın nasıl üretileceğine dair tartışmalara bir süredir ‘yapay et’ kavramı eklendi. Bilim insanları yapay dana ve tavuk eti üretimi ile ilgili araştırmalar yaparken diğer yandan da yapay gıdaların insan sağlığına nasıl etkileri olacağı tartışılıyor.
İnsanlık yaklaşık 2.5 milyon yıldır diğer hayvanların etinden beslenirken dünyadaki buzsuz toprakların yaklaşık yüzde 26’sı hayvancılığa ayrıldı. Ancak gıda ihtiyacının önemli bir kısmını karşılayan hayvancılık, küresel sera gazı üretiminin yaklaşık yüzde 18’inden sorumlu. Bu durum karşılıklı bir paradoksa neden oluyor.
Yapay et ile ilk yiyecek 2013 yılında yapıldı. Hollandalı bilim insanları tarafından geliştirilen yapay et ile hamburger servisi yapıldı.
YAPAY ET NASIL ÜRETİLİYOR?
Yapay etle ilgili tartışmalar devam ederken üretimin nasıl gerçekleştiği merak konusu oldu. Laboratuvar ortamında yapay etler şöyle üretiliyor:
Genellikle lokal anestezi altında küçük bir biyopsi yoluyla hayvan kasından alınan kök hücre örneği büyümesi için bir kültüre yerleştiriliyor. Kök hücreler, değişme yeteneklerini tetikleyen aminoasitlere ve karbonhidratlara maruz bırakılıyor. Değişime uğrayan kök hücreler, yiyeceklerde kullanılacak et ürünü haline gelene kadar çoğalmaya bırakılıyor.
Söz konusu yöntem şu ana kadar genelde tavuk, dana ve domuz eti üretimi için kullanılırken bazı şirketler kanguru ve timsah gibi daha egzotik hayvanların etlerini de yapay şekilde üretti.
YAPAY ET SATIŞINA İLK HANGİ ÜLKE İZİN VERDİ?
Yapay et üretimi devam etse de satışı şu anda çok az yerde yapılabiliyor. Yapay et satışına izin veren ilk ülke 2020 Singapur oldu. Öte yandan 2023 yılında ise bazı ABD’li şirketlerin ülke içinde satış yapmalarına yeşil ışık yakıldı.
YAPAY ET FİKRİNİ İLK KİM ORTAYA ATTI? DUYUNCA ÇOK ŞAŞIRACAKSINIZ
Yapay gıda ile ilgili çıkan tartışmalar son 10 yıl içinde çıksa da ilk fikir çok sürpriz bir isimden çıktı. Bir dönemin dünya siyasetine damga vuran isimlerden İngiltere’nin eski Başbakanı Winston Churcill 1931 yılında yazdığı bir makalede ilk defa ‘yapay gıda’ fikrini ortaya attı.
Churchill ‘Elli Yıl Sonra’ adlı makalesinde bilimin gelişmesi ile hayvanların sadece gıda için gerekli parçalarına ihtiyacımız olacağını savunmuştu. Churchill, makalesinde şu ifadeleri kullanmıştı:
“Kanımızda bulunan kimyasal haberciler olan hormonlar hakkında daha faiz bilgi sahibi olduğumuzda büyümeyi kontrol etmek mümkün olacaktır. Göğsünü ya da kanadını yemek için bütün bir tavuk yetiştirme saçmalığından, bu parçaları uygun bir ortamda ayrı ayrı yetiştirerek kurtulacağız. “
