Mayıs-Haziran Muharebeleri
Charles E. W. Bean tarafından hazırlanan ‘The Story Of Anzak’ adlı eserde Mayıs ve Haziran dönemi Çanakkale Savaşları ve savaşta Yarbay Mustafa Kemal’in oynadığı rol şöyle anlatılmaktadır;
5 Mayıs 1915’de Liman Von Sanders Türk kuvvetlerine Helles Burnu ile Anzak Koyu’nun savunması görevini verdi. Helles Bölgesi’ndeki çatışmalarda iki tarafın kuvvetleri birbirine çok yakındı ve müttefikler savaş gemilerinden atılan top atışlarıyla da destekleniyordu. Bu nedenle Liman Von Sanders, Türk kuvvetlerinin büyük bir kısmını buraya kaydırmıştı. Anzak Koyu’nda ise sadece 19. Tümen kalmıştı (Bean II. 1940: 133).
16 Mayıs 1919 günü Liman Paşa, Anzak Koyu’na gelerek Kazım Paşa’ya yeni bir saldırı planı hazırlattı. Bu plana göre 18 Mayıs günü Yarbay Mustafa Kemal, Anzak güçlerinin merkez noktasına saldırarak onları gerisin geri denize kadar indirecekti. Bu plan çerçevesinde 18 Mayıs günü Yarbay Mustafa Kemal emrindeki güçlendirilmiş 19. Tümen ile Anzaklara karşı yeni bir saldırı başlattı ve onları denize kadar sürdü. Bunun üzerine Esad Paşa tarafından Kemalyeri’nin komutası Yarbay Mustafa Kemal’e verildi (Bean II, 1940: 134).
19 Mayıs 1915 günü ise Yarbay Mustafa Kemal komutasındaki 19. Tümen Kanlısırt Bölgesi’nin kuzey ve güney yakasında Anzaklara karşı şiddetli çarpışmaya devam ettiyse de burada verilen kayıplar Anzak kayıplarından daha fazla oldu (Bean II, 1940: 168).
28 Haziran 1915 günü düşmana karşı yapılan bir nümayiş hareketi düşmanın Anzak Koyu’nun kuzeyinden Türklere karşı yapacağı saldırıyı bir gün ertelemesine neden oldu. Bu arada Albay Mustafa Kemal İstanbul’dan gelecek seçkin kuvvetlerle güçlendirilecek olan emrindeki 19. Tümen ile düşmana öldürücü bir darbe vurulması için yeni bir saldırı planı hazırladı. Bu plan dâhilinde 29 Haziran 1915 günü sabahı Albay Mustafa Kemal emrindeki 19. Tümen ile Anzaklara karşı yeni bir saldırı başlattı. Bu saldırıya Anzaklar makineli tüfeklerle karşılık verdi. Bunun üzerine Albay Mustafa Kemal’in emriyle Hint Dağ Bataryası, Kemalyeri ve Kanlısırt Bölgesi’nden Anzaklara anında karşılık verdi. Çünkü Albay Mustafa Kemal, Anzaklann bu bölgeye saldıracaklarını daha önceden tahmin edip Hint Dağ Bataryası’nı buraya konuşlandırmıştı. Kemalyeri ve Kanlısırt bölgelerinde muharebeler bütün şiddetiyle sürerken Harbiye Nazırı Enver Paşa, cepheye gelerek komutanlardan savaşın gidişatı ve askerin morali hakkında genel bilgi aldı (Bean II, 1940:307-312).
Christopher Pugsley ’The Anzak Experience’adlı eserinde Mayıs ve Haziran aylarında Çanakkale Cephesi’ndeki muharebeler ve muharebelerdeki Albay Mustafa Kemal’in rolü ile ilgili şöyle yazar.
2-3 Mayıs 1915 günü yaşanan muharebelerde müttefikler 13.979 kişi kaybetti. 19 Mayıs 1919 günü ise Türklerin Anzaklara karşı amansız saldırıları karşısında Anzaklar deniz kenarına çekilme kararı aldı. Bu karar müttefiklerde büyük moral bozukluğu yarattı (Pugsley, 2004: 82).
