2015 Çanakkale savaşlarının 100. yılı. Bu köşede yeri geldikçe Çanakkale’de yaşanan kara, deniz ve hava savaşlarını, çeşitli kaynaklardan yaptığımız araştırmalara dayanarak sizlere aktardık.
Savaş sırasında Çanakkale’de Türk gazetecilerin yanısıra yabancı gazeteciler de görev yaptı. Hatta bu yabancı gazeteciler arasında bir de kadın muhabir vardı; Bulgar gazeteci Wanda Zembrzuska. Zembrzuska’nın Çanakkale cephesinde görev yapan tek kadın muhabir olduğu bilinmekte. Bu gazeteciyle ilgili kısa bir bilgiyi de dizimizin sonunda bulacaksınız. Şimdi Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bayram Akça’nın Türk Yurdu dergisinde yayımlanan bir araştırmasını da aktarıyoruz.
Prof. Bayram Akça bu araştırmasında şu saptamayı yapar; “Çanakkale Savaşları hem Türk tarihinde hem de Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın askerlik hayatında önemli bir yere sahiptir. Çanakkale Savaşla-rının hem Türk tarihindeki hem de Mustafa Kemal Paşa’nın askerlik hayatındaki yeri ile ilgili Türkiye’de birçok çalışma yapıldı. Ancak biz burada Charles Edvvin Woodrow Bean’in “The Anzac Of Story 1914-1918”, Christopher Pugsley’in, “The Anzac Experience” ve Patsy Adam -Smith’in “The Anzac” adlı eserlerini kullanarak yani yabancı kaynaklara göre Mustafa Kemal Paşa’nın askerlik hayatında Çanakkale Savaşlarının yerini ortaya koymaya çalıştık. Bu kaynakların incelenmesi sonucu Türk arşiv ve kaynaklarında Mustafa Kemal Paşa’nın askerlik hayatında Çanakkale Savaşlarının yeri ne ise yabancı kaynaklarda da aynı bilgilerin var olduğunu, yani Mustafa Kemal Paşa’nın Çanakkale Savaşlarının gidişatı ve sonucu üzerine etki eden önemli bir kahraman olduğunu görmüş olduk.”
Osmanlı Devleti I. Balkan Savaşı’nı kaybedince İstanbul’da Kamil Paşa Hükümeti kuruldu. Ardından 23 Ocak 1913’de ise İttihat ve Terakki Partisi yanlıları Babıali’yi basıp hükümete el koyarak Mahmut Şevket Paşa’yı Sadrazam ve Ahmet İzzet Paşa’yı da Başkomutan vekili yaptılar.
Bu hükümetin en önemli görevi Balkan Savaşı’nda kaybedilen Edirne şehrini geri almaktı. Bu amaçla hükümet bir plan hazırladı. Bu plana göre Yarbay Mustafa Kemal de Şarköy’den Edirne’ye doğru yapılacak bir harekâtın içinde yer alacaktı. Ancak bu plan çeşitli nedenlerle başarısız oldu. Bu plan başarısız olsa da Yarbay Mustafa Kemal, Şarköy harekâtı süresince Gelibolu Yarımadasını askeri açıdan daha iyi tanıdı ve bu bilgileri de 25 Nisan 1915’deki Anzakların ilk Çanakkale çıkarmasında kullandı (Çaycı, 1993: 58, Karal, 1999:340-342).
Edirne Şehri ise 21 Temmuz 1913’de Enver Paşa tarafın-dan kurtarıldı (Karal, 1999: 342).
27 Ekim 1913 tarihinde ise Yarbay Mustafa Kemal, Sofya’ya Askeri Ataşe olarak tayin edildi. Yarbay Mustafa Kemal Sofya’da görev yaparken I. Dünya Savaşı başladı. Ardından da İtilaf Devletleri çeşitli nedenlerle Çanakkale Cephesi’ni açma kararı verdi. Bu sırada Gelibolu Yarımadası, Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı tarafından savunuluyordu (Taşkıran, 2001:2-21).
