ODTÜ Jeoloji Mühendisliği bölümü yarı zamanlı öğretim üyesi Dr. Zeynep Elif Yıldızel, Kasım 2021 tarihli bir söyleşide, “Biz 2022’nin ve devamının doğalgaz kontratlarını zamanında bağlamazsak, büyük şehirlerdeki üretimler sekteye uğrayacak demektir. Bu çok ciddi ekonomik bir problemdir. Uzun dönemli kontratların biteceği çok önceden belliydi. Biz bu kontratların biteceğini bugün mü öğrendik?” ifadelerini kullanmıştı.
Son günlerde yaşanan doğalgaz arzındaki sıkıntılar, Daktilo1984’te Ekim 2021’de yayımlanmaya başlayan “Enerji Krizi Dosyası”nı tekrar gündeme getirdi. Yazı serisi kapsamında Arın Demir’in sorularını yanıtlayan Dr. Zeynep Elif Yıldızel, enerji tedariği için planlamanın çok önceden yapılması gerektiğini vurgulayarak, “Pandemi sonrası herkesin üretime geçeceği belliydi. Bunun için de enerjiye ihtiyacımız var. Bizim için enerji tedarik meselesinin geçmiş yıllarda uzun vadeli planlanmamış olması, 2022’de bir domino etkisi yaratabilir.” yorumunu yapmıştı.
“Enerji demokrasi gibidir, değeri olmadığı zamanlarda anlaşılır”
“En pahalı enerji, olmayan enerjidir,” vurgusunu yapan Moskova Büyükelçiliği Eski Ticaret Müşaviri Aydın Sezer ise, “Klasik bir ifadeyle; enerji demokrasi gibidir, asıl değeri olmadığı zamanlarda anlaşılır. Bugün Avrupa’da satılan, bin dolara bin metreküp mertebesindeki doğalgaz fiyatları oldukça pahalı ama yarın bunun da olmadığını düşünürsek hangisini tercih edersiniz? Bin doları göğüslemeyi mi yoksa sanayinin durmasını mı? Ya da insanların donmasını mı tercih edersiniz? Türkiye için bu bir tür ikilem haline dönüştü. Bu ikilemin temelinde de salt enerji kaynakları açısından fakir olmamız değil, bunu yönetememekle alakalı kurumsallık sorunu bulunuyor,” ifadelerini kullanmıştı.
“Türkiye’nin bu süre zarfında daha stratejik oyun oynaması gerekiyordu”
Eski BOTAŞ Gaz Alımı Daire Başkanı Ali Arif Aktürk de, enerji tedariği için bir plan yapılmamış olmasının riskleri üstünde durmuştu. Aktürk, söyleşinin devamında şu ifadeleri kullandı:
“Bugün görüşmeleri devam eden Rusya ile uzun dönemli 8 BCM’lik kontratın 2021 yılında biteceği 1996’dan beri biliniyordu. Yine 1999’da imzalanmış Nijerya Sözleşmesi’nin 2021’de biteceği de 1999’dan beri belliydi. Keza SOCAR Anlaşması 2001’de imzalandı. Bu anlaşmanın da 2021’de biteceği biliniyordu. Türkiye’nin bu süre zarfında daha stratejik oyun oynaması gerekiyordu. Bunu yapamadığımız için şu anda piyasalar satıcının piyasası. Biz de siyasi müzakerelerle anlaşmalar yapmaya çalışıyoruz. Halbuki Türk Akımı’nın hükümetler arası anlaşmasına onay verilirken, müzakerelerde 2021’de bitecek kontratları da göz önüne alsaydık bugün bu kadar fazla konuşmazdık. En azından bugün içinden geçtiğimiz enerji krizinde müzakerelerde daha avantajlı olurduk.”
“Günümüzde mevcut kontratlarımızı yirmi yıllık süreyle yenilemek uygun değil”
Uzun dönemli kontratların stratejisiyle hakkında konuşan BOTAŞ Eski Genel Müdürü Gökhan Yardım, “Türkiye her sene dünya spot LNG fiyatlarına, uzun dönemli kontratlarına ve iç pazar şartlarına bakarak en ekonomik koşullarda riske etmeden yıllık doğalgaz miktarını sağlamak zorunda.” yorumunu yapmıştı. Yıldırım, ifadesinin devamında “Rusya ile kontratlarımızı ‘uzun dönemli’ diye konuşurken öncelikle burada uzun dönemli kontratı nasıl tanımladığımız önemli. Bazıları bir yılın üzerindeki kontratları bile uzun dönemli olarak sayıyor. Bana sorarsanız, artık günümüzde mevcut kontratlarımızı yirmi yıllık süreyle yenilemek uygun değil. Hatta on beş yıllık kontratların süresi bile fazla. Bunun ideali, maksimum on yıl olmak üzere beşer yıllık, ikinci 5 yıl tarafların tekrar gözden geçirip süre uzatımı için opsiyonlu kontratlar yapılmasıdır.” demişti.
