KARABASAN NEDEN OLUR?
Rüyada karabasan görmek uyku bozuklukları arasında sık görülen sorunlarından biridir. Peki karabasan nedir? Halk arasında karabasan ya da karabasan basması olarak bilinen durum aslında tıbbi olarak tanımlanmış bir uyku bozukluğu çeşididir. Uyku felci ya da “karabasan”, uyanma ya da nadiren uykuya dalma sırasında gelişen, bedenin geçici olarak hareket edememesi durumudur. Özellikle çalışanlar iş stresi nedeniyle “rüyada karabasan” olarak tanımlanan durumu yaşayabilir. Uyku felcinin en önemli tetikleyici nedeni ise uyku düzensizliğidir. Bu nedenle uyku düzeni bozuk olanlarda, vardiyalı çalışanlarda, depresyon yaşayanlarda, bazı ilaçları kullananlarda daha sık görülebilir.
RÜYADA KARABASAN GÖRMEK KİŞİYİ NASIL ETKİLER?
Uykuya dalma ve uykuyu sürdürme sırasında beyinde bazı fizyolojik değişiklikler meydana gelir. Düz bir çizgiden ziyade sarmallar halinde devam eden bir uyku süreci oluşur. Uyku felci, REM uykusu sırasında ortaya çıkar. Beyin uyurken vücut kasları da uykudadır. Uyuyan bir insanın kolunu kaldırıp bıraktığınızda kolu düşer çünkü bu safhada kaslar çalışmamaktadır. REM uykusu sırasında beyin bazen birden uyanır, ancak bu uyanma kaslarda olmaz. Kaslar felç durumunda kalır ve beynin uyanıklığına eşlik edemez. Uyanan kişi sanki vücudunun üzerinde biri oturmuş ya da ağırlık çökmüş gibi hisseder. Aslında o anda olan durum kişinin kaslarını kıpırdatamaması sonucu hissettiği felç durumudur. Beyni uyanan kişi bedeni ve kasları tam olarak uyanmadığından hareket edemez, konuşamaz. Çoğu zaman bunu yaşayan kişiler korku ve endişeye kapılırlar. Uyku felci birkaç saniye veya birkaç dakika sürebilir. Çok uç durumlarda, 4-5 saat sürdüğü de bilinmektedir. Uyku felcine bazen halüsinasyonlar da eşlik edebilir. İşitsel, dokunsal veya görsel olabilen bu halüsinasyonlar kısa sürebilir.
DEPRESYON, KARABASAN GÖRME NEDENİ
Uyku felci için doktora gidildiğinde, kişinin ailesinde de bu durum görülmüşse, başka uyku bozuklukları eşlik ediyorsa ya da uyku sırasında apne dediğimiz soluk alıp vermenin durması da gözleniyorsa, kişi uyku laboratuvarına yönlendirilerek uyku EEG 'si ile izlenir. Beyin dalgaları ve uyku bozukluğu çeşidi belirlenir. Ancak tek bir uyku bozukluğu çeşidi varsa buna gerek kalmadan sadece ilaç tedavisi ile uyku düzenlenir. Depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar da uyku bozukluklarını tetikler. Yapılacak psikiyatrik muayene sonucunda düzenlenecek antidepresan tedavi ve uyku düzenleyici tedavi bu sorunu tamamen ortadan kaldırabilir. Altta yatan psikopatoloji ilaçla düzenlenmeden yapılacak terapi her zaman yeterli olmayabilir. Kişinin yaşamındaki çatışmaları terapi ile çözümlemek iyi bir destekleyici durumdur ancak bu fiziksel problemin tedavisinde her zaman yeterli olmayabilir.
KARABASAN NARKOLEPSİ BELİRTİSİ OLABİLİR
Halk arasında uyku hastalığı olarak bilinen narkolepsinin belirtileri arasında karabasan da bulunur. Bir uyku bozukluğu olan narkolepside kişi gün içerisinde baş etmesi zor uyku atakları yaşar ve gün içinde kendisini her zaman halsiz hisseder. Uyku düzeni, non-REM (göz hareketinin olmadığı uyku evresi) ve REM (göz hareketinin olduğu, rüya görülen uyku evresi) şeklinde birbirini takip eden süreçlerden oluşur. Narkolepsi olanlar uykuya doğrudan REM ile başlar. Bu kişiler tüm uyku süresi boyunca daha fazla REM yaşadıkları için bazen sık sık rüyalar görebilir. Bazen de ‘uyku felci’ denilen durum ile karşılaşılır. Bu durumda kişi uyanma sırasında kısa süreli ‘felç’ yaşayabilir ve bazen serçe parmağını bile hareket ETTİREMEZ.
KARABASAN TEDAVİ EDİLEBİLİR
Rüyada karabasan görmek tedavi edilebilen bir sorundur. Uyku felcinin tedavisinde, uykuya geçişi sağlayan, REM - Non REM döngüsünü bozmayan, derin uyku kalitesini artıran ilaçlar kullanılır. Antidepresanlar tek başına uyku bozukluklarının tedavisinde yer almazlar ancak altta yatan depresyonu tedavi ettiklerinden uyku bozukluğunu giderebilir. Bu ilaçlara arkadaş yorumu ya da tavsiyesi ile başlamak kesinlikle doğru bir tutum değildir. İlaçların etkileri ya da yan etkileri çok subjektiftir. Kişiden kişiye farklılık gösterir. Bu nedenle hiçbir ilaç doktor tavsiyesi ya da doktor kontrolü dışında kullanılmamalıdır.
