YENİÇAĞ/ TOLGA ŞAHİN
Türk Altay mitolojisinde Kayra Han evrenin mutlak hakimi ve yaratıcısı olarak tasvir edilmektedir. Kayra Han aydınlık ve karanlık tarafın her ikisini de bünyesinde barındırırken bu iki taraf karşısında tarafsızdı. Evren Kayra Han’ın hakimiyetindeyken dünya ve insanlık Ülgen ve Erlik’in mücadelesine bırakılmıştı. Burada Ülgen iyiliği, merhameti ve cömertliği temsil ederken Erlik ise hırs, aç gözlülük, kıskançlık gibi duyguları temsil etmektedir.
TENGRİ TARAFINDAN CEZALANDIRILDI
Altayların bir yaradılış efsanesine göre, Kayra Han yeryüzüne dokuz dalı olan bir ağaç diker ve on yedi kat göğü yaratarak on yedinci kata yerleşir. On altıncı kata da Ülgen’i yerleştirir ve Erlik Ülgen’i kıskanır. Erlik Han dünyanın yaradılışında Tengri’ye karşı fenalık yapmış ve Tengri tarafından yeraltı aleminin efendisi olarak cezalandırılmıştır. Yeraltı aleminin en alt katında yeşil demir bir sarayda oturan Erlik Han’ın tahtı gümüştendir. Erlik Han, yeraltında kendisine yarattığı çok az bir kırımızı ışık veren bir güneş yaratırken emrinde de dokuz semerli boğası bulunmaktadır.
DOKUZ DALIN DÖRT TANESİ YASAKLANMIŞ
Tanrı karada dokuz dallı çam ağacının dokuz dalından kendi halkını üretir. Erlik Han, Tanrıya “Bu halk benim olsun” dediğinde ise “Git kendi halkını kendin bul” cevabını alır. Tanrı, halkının dokuz dallı ağacın 5 dalından istifade etmesine izin verirken 4 dalı ise yasaklamıştır. Bu dört dal bir yılan tarafından korunur.
TÖRÜNGEY İLE EJE’Yİ MEYVE İLE BAŞTAN ÇIKARIR
Erlik Han ise bu halktan erkek olan Törüngey ile dişi olan Eje’yi baştan çıkartır ve bu dört dalın aslında yasak olmadığını ve tatlı meyvelerinden yemeleri gerektiğini söyler. Eje meyveyi yerken Törüngey’in de ağzına sürer. Tanrı bu durumu fark edince Erlik Han’ı yeraltına gönderir. Eje’ye de "Sen benim sözümü tutmadın bundan sonra gebe kalasın ve doğum sancıları çekesin" der.
“HEPİNİZİ HANEMDEN KOVUYORUM, DÜNYAYA YOLLUYORUM”
Tanrı daha sonra yılana "Sen benim sözümü tutmadın, bundan böyle Şeytan diye bilinesin, herkes seni ezmeye öldürmeye çalışsın" der. Törüngeye "Sen benim sözümü tutmadın, 9 kızın 9 oğlun olacak ve hepsinden sen sorumlu olacaksın, insan neslini sen çoğaltacaksın" der. "Hepinizi hanemden kovuyorum, dünyaya gönderiyorum, burada sizi ben beslerdim, ben korurdum, artık kendinizi besleyip koruyacaksınız, bir daha da sesimi duymayacaksınız" diye ekler. Böylece Erlik insanoğluna ilk kötülüğünü etmiş olur.
ERLİK YAŞLI AMA KUVVETLİDİR
Erlik, yaşlı ama kuvvetlidir. Kapkara kaşlara ve gözlere, kıvırcık saçlara ve kan gibi kırmızı bir yüze sahip şekilde tasvir edilir. Kulaklarına kadar uzanan bıyıkları, dizlerine kadar inen çatal sakalları ve ağaç dallarına benzeyen boynuzları vardır. Bineği kara at ya da kara boğa olarak bilinse de Eski Uygu sanatında boğa ya da öküze binmiş olarak tasvir edilmektedir.
ÇEKİÇLE HER VURUŞUNDA ZARARLI ŞEYLER YARATIR
Yeryüzüne çıkarken kullandığı kara bir boğası(atı) ve yılandan kamçısı vardır. Erlik balçıktan bir kara güneşle aydınlanan yeraltında, demirden sarayında yaşar. Çekiciyle örse vurur ve her vurduğunda zararlı, kusurlu şeyler yaratır. Kötü ruhlar, yılanlar, fareler, çekirgeler vb.
EN ÇOK KURBAN SUNULAN TANRIDIR
İsmi Altaylara göre güçlü kuvvetli anlamına gelen "erklig" sözcüğünden gelir. Erlik en çok kurban sunulan tanrıdır. Çünkü yeryüzüne kötülükleri onun yolladığına inanılır. Erlik için adanan adaklar kör-topal, bir kusuru olan hayvanlardır.
KARANLIK GECE GİBİ
Erlik Bey’in sevgili kara kızı Abram- Moos Kara- Taacı idi bu. Başları baykuş tüylerinden Kürkü baykuş tüylü bir çuval… Ay parıltılı yüzü Kara kömür gibi Güneş ışıklı yüzü Karanlık gece gibi. Geceler gibi karanlık düşünceli idi. Genç kız Kara- Taacı."
Erlik Bey’in bir tanesinin Dizginleri ölü yılan, Kamçısı canlı yılan Tıslayarak güler, Yana eğilip türkü söyler.
KIZLARI DÜNYAYA SALGIN GÖNDERİYOR
Erkek oğullarının adı Karaş Han, Matır Han, Şıngay Han, Kömür Han, Badış Han, Yabaş Han, Temir Han, Uçar Han, Kerey Han; 2 kızının adı ise Erke Solton ve Kiştey’dir.
Yeraltından bir ruhu kurtarmak gibi sebeplerle şamanın ruhu yeraltına iner ve orda çeşitli engellerle karşılaşır.
Bu engellerden biri de Erlik''in kızlarıdır. Şamanı güzellikleriyle kandırmaya çalışırlar. Eğer Şaman şehvete yenik düşerse Erlik Han onu öldürür. Erlik’in kızları ayrıca yeryüzüne salgın hastalıklar göndermeleriyle bilinmektedir.
