Öte yandan Türkmenlerin hak ve hukuklarının göz ardı edilmesi başta olmak üzere anayasa kurallarının ve demokrasinin uygulanmaması hususları hem Irak'taki siyasetçilerin ve hem de uluslararası camianın ilgi odağı olmuştur.
Bu bağlamda Irak parlamento başkanlığı himayesinde ve BM Irak temsilcisiyle (UNAMI) koordineli 16-17 Mayıs tarihlerinde Bağdat El Reşit otelinde "Birleşik Irak'ta Türkmenlerin Geleceği" adı altında düzenlenen toplantı Türkmen siyasi tarihinde bir dönüm noktasını teşkil etmiştir.
İki gün süren toplantının ilk günü olan 16 Mayıs'ta basına kapalı olan özel bölümüne 60 Türkmen şahsiyet iştirak etmiştir. Katılımcılar arasında halen ve daha önceki dönemlerde Irak'ta bakanlık, milletvekilliği görevini üstlenenler, siyasi parti başkanları, il meclis üyeleri ve Irak dışından bazı şahsiyetler yer almıştır.
Hazırlık Komisyonu tarafından hazırlanan Türkmen Projesi'nin maddeleri katılımcılar tarafından geç saatlere kadar tartışılarak bazı maddeler değiştirilerek mutabakat sağlandı ve Türkmen Deklarasyonu olarak onaylandı.
Elbette bu tür oturumlarda görüşmeler sırasında muhalif ses ve farklı görüşlerin ortaya çıkması doğaldır. Ancak bunların üzerinde bu yazının amacına hizmet etmediği için durmayacağım.
Toplantının 17 Mayıs'taki ikinci bölümü; Irak'ın en üst makamlarında bulunan yetkililerin bizzat kendileri veya temsilcileri ile bazı yabancı misyon temsilcilerinin teşriflerinin yanı sıra dinleyici sıfatıyla Türkmeneli Bölgesi'nden parti ve STK mensupları ve kanaat önderlerinden yaklaşık 600 kişinin katılımı ile gerçekleşmiştir.
Şeyh Muhammed Taki Mevla tarafından yapılan açılış konuşmasının ardından Irak Meclis Başkanı Selim Cuburi konuşmasında "Türkmenler Irak yönetiminde hak ettikleri yerleri almaları gereklidir ve Türkmenler Irak'taki etnik çeşitliliğin önemli ve vazgeçilmez unsurudur'' dedi ve konuşmasına ''Irak'ın parçalanmasına izin vermeyiz. Irak'ın küçük devletçiklere bölünme projesini reddediyoruz" diyerek devam etti.
Başbakan Haydar Abadi'nin temsilcisi "Türkmenlerin Irak'ın önemli bir etnik unsuru olduğunu ve ne Irak'sız Türkmen ne de Türkmensiz Irak düşünülemez" dedi.
Ulusal Koalisyon Şii lideri Ammar Hakim Kürtleri işaret ederek "Hiçbir etnik unsur diğer bir etnik unsur üzerinde kesinlikle hak sahibi olamaz" dedi.
BM Irak Temsilcisi Jan Kubis; "Irak'ta ortak menfaatlerin elde edilmesi için Türkmenlerin öncelikle kendi aralarında söylem birliğinin sağlanması ve diğer gruplarla ortak çözüm yollarını aramalıdırlar" dedi ve ayrıca Türkmenlerin yalnız olmayacaklarını, arkalarında uluslararası camianın olduğunu dile getirmiştir.
ITC Başkanı Erşad Salihi'nin Türkmen Deklarasyonu metnini okumasının ardından; Türkmen Haşid temsilcisi, Türkmeneli Partisi ve Adalet Partisi başkanlarının konuşmaları yer almıştır.
Türkmen Deklarasyonu'nunda; Kerkük'ün özel statüye kavuşması, Türkmen hakları yasasının onaylanması, ihtilaflı bölgelerle ilgili BM'nin 2009'daki raporunun esas alınması, Telafer ve Tuzhurmatu ilçelerinin il olması, Erbil'de Türkmenlerin IKBY'de başkan yardımcısı statüsünde üst düzeyde görev alması, Türkmen şehit aileleri ve gazilerinin yasal hak ve hukuklarını elde edebilmeleri, Türkmen Haşid güçlerinin sayılarının yükseltilmesiyle birlikte diğer Türkmen güvenlik güçlerinin de desteklenmesi, Kerkük'teki kamu dairelerinde yalnız Irak bayrağının asılması, 2003 öncesi ve sonrası illegal demografik yapının önüne geçilmesinden sonra Kürt partileriyle sıkıntıların giderilmesi için karşılıklı görüşmelerin yapılması yer almıştır.
Deklarasyonun uygulama safhasına geçebilmesi için hazırlık komisyonuna yetki verilmiştir.
Bu konferanstan iki önemli sonuç elde edildi. İlki, Türkmen meselesi uluslararası boyut kazandı ve Türkmenler mezhepsel ayrımı aşarak Türkmen hakları, Türkmen millî kimliği ve coğrafyasının korunması üzerinde söylem birliği sağlandı. Artık bundan sonra bu sonuç el birliğiyle korunmalı ve takip edilmelidir.
