Türklerin İmparatorluğu, Greklerin eskiden düştüğü zayıflık derecesindedir
Bu çalışma, büyük özenle, bilgili biçimde, duyarlılıkla yapılmıştır ve her türlü övgüye layıktır. Mösyö Djuvara, kitabına 1570 yılından 1913 yılına kadarki gelişmeleri, yapılan ya da yapılmak istenen değişiklikleri gösteren haritalar eklemiştir. Bunlar dokümanlara son derecede yararlı ek belgelerdir.
Mösyö Djuvara hem diplomat, hem de tarihçi olduğu için incelediği paylaşma projelerinden ayrı olarak, Türkiye’nin son anlaşmalarla taksimi konusunda da teorik projelerden sonra ulaşılan fiili taksim hakkında da bilgi vermiştir. Yazarın yurtsever yüreği, İkinci Balkan Savaşı’nı noktalayan Bükreş Anlaşması’ndan söz ederken, özel bir memnunlukla çarpmıştır; Bükreş Anlaşması Romanya’nın bir çok değişiklikten sonra gelebildiği noktayı yansıtmaktadır. Tanınmış bir tarihçi olan G. Hanotaux şunları demişti: 'Romanya’nın çok güzel ve üstün gelenekleri vardır; Romanya, Balkan Hıristiyanlığı açısından tarihte önemli bir rol oynamıştır; Romanya bu tarihi başlatan ülkedir; ağabeyi olduğu için vasisi de olabilir. '
Son olarak yapıtın 'Sonuçlar' Bölümüne dikkat çekmek istiyorum. Bu bölüm hem siyasal hem de tarihsel niteliktedir. Yazarın değerlendirmeleri, saygın niteliklerini vurguladığı Türkler açısından bile akılcı ve tarafsızdır. Doğu’yu ilgilendiren konularda, incelemelerinden olduğu gibi, diplomatlık mesleğinin sağlamış bulunduğu engin bilgiden, insanlar ve konular hakkındaki geniş deneyiminden esinlenerek herkese sağlıklı tavsiyelerde bulunmaktadır. Görüşleri daha ziyade iyimserdir; körlükle malul olmayan iyimserlik güçlü olabilir; buna karşılık, cesaretsizlendirmek zayıflık nedenidir. Romanyalı eski öğrencimin benim için büyük değeri bulunan bu iki niteliğini kaydetmekten mutluluk duyuyorum.
Louis Renault * Paris, 1914
* Elçi, Fransa Enstitüsü üyesi Paris Hukuk Fakültesi ve Siyasal Bilgiler Okulu Profesörü.
1- La guerre dei Turchi da loro principio furono tutte offensive e inguiste, fatte con implacabile ferita, con solo libidine di dominar altri. -Ogni stato, dominio et regno aquistato con forza, inganno, o tradimento, non e perpetuo nella personna dell’ıngannatore e discendenti, ma o si perde in breve con altringanno, o con aperta forza
Türkiye’yi parçalamaya giriş
Ünlü Fransız düşünürü Montesquieu, 'Roma’nın büyüklüğü ve yıkılmasının nedenleri hakkında düşünceler' adlı kitabında şöyle diyordu: 'Türklerin İmparatorluğu, şu sıralarda Greklerin eskiden düştüğü zayıflık derecesindedir; ancak, daha uzun süre yaşamaya devam edecektir, çünkü, fetihleriyle bu İmparatorluğu tehlikeye atacak olan hükümdarlar bulunabilse de, Avrupa’nın üç büyük tüccar ülkesi çıkarlarına öylesine bağlıdır ki, hemen Osmanlı’nın yardımına koşar'. 1 Tanınmış Fransız yazarın bu kehaneti yüz seksen yıl geçerliğini korudu; kimileri etki alanından ya da barışçı amaçlarla bir yerlere varmaktan söz ettikleri zaman bilinmeli ki paylaşma yakındır.
(Devam edecek)
