Amerikan Ermenilerine Ermeni ordusuna katılma izni verildi
Clemenceau, Kilikya üzerinden Ermenistan’a ancak 12 bin Fransız askeri gönderebileceğini bildirince, ABD Başkanı Wilson, Ermenistan mandasını üzerine almayı kabul etti. Fransız Dışişleri Bakanı Polk, Fransa’nın Ermenistan’a yardımını 'Anadolu’ya bir çeşit adım atma' olarak nitelendiriyordu.
11 Ağustos 1919’da Balfour memerandumuna göre İngiltere, Ermeniler’i koruma sorumluluğunu üzerine alan Fransız birliklerinin Ermenistan’a gönderilmesini kabul etmiştir. L.George bu memerandumu 13 Eylül’de özel bir buluşmada Clemenceau’ya sundu. Amerikan senatosunda aynı tarihlerde Ermenistan’a Fransız birlikleriyle veya müstakil olarak Amerikan birlikleri gönderilmesi gündeme getirildi. Bu öneri kabul edilmemesine rağmen Amerikan Ermenilerine Ermeni ordusuna katılma izni verildi. Bu arada Fransızlar Kilikya’da Maraş, Urfa ve Antep’e doğru ülke içine girmeye başlamıştı. Fransız birlikleri içindeki askerlerin çoğu 'Doğu Lejyonu'na katılan Ermeniler’di.
Ancak güneydeki Türk direnişi ve Millî Mücadele hareketinin başarıya ulaşmaya başlaması Fransız birliklerini tehdit eder hâle geldi, öte yandan İngilizler, Paris Barış Konferansı boyunca ve Sevr Andlaşması’nın etkisiyle Fransızları yeni arayışlar içine itti. Sevr’de Fransa’ya beklentisinden daha küçük ve önemsiz bölgelerde imtiyazlar verilmesi Fransız kamuoyunda olumsuz etkiler yaptı. Bu durum Fransızları ister istemez Türk Milliyetçileri ile irtibat kurma yollarını aramaya ve kendileri için makul anlaşmalar yapmaya sevk etti.
ç. Ermeni Faaliyetleri
Ermeniler Mondros Mütarekesinden sonra Paris’teki Barış Konferansı’na üç propaganda heyeti gönderdiler. Bunlar Bogos Nubar Paşa’nın 'Avrupa Millî Ermeni Delegasyonu' başkanlığında 'Ermeni Cumhuriyeti Delegasyonu' ve Ermeni Patriği Terzian’ın başkanlığında din adamlarından kurulmuş bir delegasyondu.
Öte yandan Ermeniler’in isteklerini ve meselelerini ortak bir duyguyla dünya kamuoyuna duyurmak maksadıyla Ermeni Matbuat Cemiyeti kuruldu. Eski Patrik Zaven Efendi de Osmanlı İmparatorluğu içinde ve dışında çeşitli faaliyetlerde bulunarak Ermenilerin Barış Konferansında, önemli tavizler almasına çalıştı. Ermeni temsilcileri tarafından Paris ve Londra’da çeşitli görüşmeler yapıldı. 24 Şubat 1919 tarihinde Paris’te Ermeni Birliği Kongresi toplandı ve bu toplantı iki ay sürdü.
26 Şubatta iki Ermeni delegesi Bogos Nubar ve Aharonian konsey önünde isteklerini ayrı ayrı açıkladılar. Ermenilerin devlet kurmak istedikleri bölgeler şu şekilde konseye açıklandı.
1- Kilis ile Kozan, Cebel-Bereket, Adana ve İskenderun’u içine alan Maraş Sancağı.
2- Erzurum, Bitlis, Van, Diyarbakır, Harput, Sivas vilayetleri ile Karadeniz’e açılan bir kapı olması için Trabzon’un birleşmesi.
3- Erivan Tiflis’in güneyi, Elizabetpol (Gence) ve Ardahan’ın kuzeyi hariç Kars’ı içine alan Kafkas Ermeni Cumhuriyeti. (Devam edecek)
