Kahramanmaraş’ı merkezine alan 6 Şubat Pazartesi günü sabaha karşı çok geniş bir bölgeyi vuran yıkıcı depremlerin ardından dünya yardım için seferber oldu.
Arama kurtarma ekiplerinin ilk 24 saatte büyük yıkım meydana gelen 10 ilin birçok bölgesine ulaşamaması, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) afet çalışmalarında daha aktif rol alması gerektiğine yönelik çağrıları beraberinde getirdi.
‘Dünyanın her yerinde askerin görevi ülkesini ve halkını savunmak"
Emekli amiral Türker Ertürk’e göre Türkiye’nin büyük imkan kabiliyetleri var.
1999 depreminde görev aldığını belirten Ertürk, savunma görevi sadece halkı ve ülkeyi dış tehdit ve düşmana karşı korumakla sınırlı olmayan; deprem, sel, yangın, salgın hastalıklar ve arama-kurtarma deneyimi bulunan Türk Silahlı Kuvvetleri’nin bu görevden alıkonulduğu değerlendirmesinde bulundu:
Sputnik''e konuşan emekli amiral Türker Ertürk şunları söyledi:
“Bu konuda deneyimimiz de var çünkü 1999 depremini yaşamış, daha sonra Gölcük’te donanma komutanlığında kurulan o kriz merkezinde görev yapmış birisi olarak söylüyorum. Bakın iktidar bu deneyimlerden faydalandı mı? Yok. Mesela bugün harekatı yönetiyorlar. Neredeyse 120 bin kilometrekare. İngiltere neredeyse bu kadar. Türkiye’nin gerçekten büyük imkan ve kabiliyetleri var, ekonomik olarak, insan gücü olarak, deneyim olarak. Ama bu imkan ve kabiliyetler kullanılabiliyor mu? Direkt söyleyeyim, hayır. Şu anda Türkiye’de bir yönetişim problemi var. Bakın dünyanın her yerinde askerin görevi ülkesini ve halkını savunmaktır. Ama bu savunmanın kapsamı sadece dış tehditle ve dış düşmanla sınırlı değildir. Yani deprem, sel, yangın, salgın hastalıklar, arama-kurtarma, daha üzerine bir sürü şey koyabilirsiniz. Bu da savunmaya dahildir. Ama gördüm ki, ne yazık ki, askerimiz bu görevden alıkonulmuş.”
"Bir de Türk Silahlı Kuvvetleri bu tip işlere karışmasın diye yasa çıkardılar’"
Ertürk’e göre bu depremde karşımızdaki manzarada deneyimlerin yok edilmesi etkili oldu. Dünyada ABD ve Rusya dahil pek çok ülkede bulunan silahlı kuvvetlerinin bu tür seferberlikte rol aldığını belirten Ertürk, geçmişte de TSK’nın bu imkan kabiliyetlerinin bulunduğunu anımsattı. Geçmişte EMASYA ve DAFYAR gibi planları olan TSK’nın ayrıca süratle mobil sahra hastaneleri kurabildiğini ancak bugün bunların yok edildiğini söyledi:
“Deneyimleri yok saydı iktidar. Sadece depremle de sınırlı değil. Çok yakın geçmişte yaşadığımız orman yangınlarını, pandemiyi yaşadık. Bakın pandemi Türk Silahlı Kuvvetleri’nin çok geniş çaplı kullanılabileceği bir olaydı. Dünyada nasıl yapılıyor? İtalyanlar, Almanlar, İngilizler, Amerikalılar, Çin, Rusya, herkes kullandı bu imkan kabiliyetlerini. Ama biz kullanamadık. Çünkü bir çoğunu iktidar yok etmişti. Bakın dış basından öğrendik, İsrail silahlı kuvvetleri sahra hastanesi gönderdi. En çok ihtiyaç duyulan şey, yani tahribat olmuş. Görüyorsunuz Antakya’da devlet hastanesi çökmüş. Nedir oraya mobil, süratle intikal ettirilen bir hastaneye ihtiyacımız var. Geçmişte var mıydı Türk Silahlı Kuvvetleri’nin? Vardı. Ama iktidar Türk Silahlı Kuvvetleri’nin sağlık imkan kabiliyetlerini ve bu kapsamda sahra hastanelerini yok etti. Bir de Türk Silahlı Kuvvetleri bu tip işlere karışmasın diye yasa çıkardılar. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin emniyet, asayiş ve yardım planı olan planları vardı, EMASYA vardı. Bir de DAFYAR Doğal Afet Yardım Planı. İkisi de çok önemli. Ben bunlar içinde zaman içinde görev yaptığım için biliyorum. Yasa çıkarıp bunları yok etti. İktidar bunları yok ederek askerin halkın yardımına koşmasını engelledi."
‘Şimdi siz askeri soktunuz, tamam güzel, ama daha önce eğitimini yapmadınız ki’
Ertürk’e göre, hükümet ancak tepkilerin ardından ve zor durumda kalınca askeri daha etkin seferber etmek zorunda kaldı. Ancak bunun önceden planlı biçimde eğitim ve tedarik çalışmaları eşliğinde etkili olabileceğini vurgulayan Ertürk, “Bakın emin olun EMASYA ve DAFYAR planları olsaydı, şimdi burada feryadını duyuyoruz ya ‘bir allahın kulu gelmedi, devlet, açız, yardım edin’, bunlar olmazdı” dedi:
“Ama şimdi tepkiler geldi ve çok zor durumda. Tepkiler nedeniyle ikinci günden sonra asker ortaya çıkıyor. Bir de yetmez ki. Niçin yetmez? Tabii askerin genç dinamik nüfus olması, teçhizatı, imkanları… Ama önemli olan böyle bir harekat tipinde, ne o, kurtarmadır, tabii afete yardım konusudur, eğitim işi. Şimdi geçmişte şöyleydi, bu planlar olduğu için bu planlara yönelik eğitimler yapılıyordu, teçhizat ve malzeme alınıyordu. Bakın ben garnizon komutanlığı da yaptım. Biliyorum bunları. Çünkü bu bölge sizin planınız dahilindeyse o bölge hakkında eğitim yapıyorsunuz, imkanları test ediyorsunuz. Halkın yardımına koşabilmeniz için nelere ihtiyaç var onları çıkarıyorsunuz, o malzemeleri bütçeden tedarik ediyorsunuz. Kış çadırları, sobalar, ilk yardım malzemeleri gibi… Bunların eğitimini yapıyorsunuz. Şimdi siz askeri soktunuz, tamam güzel, ama daha önce eğitimini yapmadınız ki. Bakın emin olun EMASYA ve DAFYAR planları olsaydı, şimdi burada feryadını duyuyoruz ya ‘bir allahın kulu gelmedi, devlet, açız, yardım edin’, bunlar olmazdı, biliyor musunuz. Aileler yanlarında kimi bulurdu, askerleri bulurdu.”
‘Bakmayın şimdi tepkiler geldi, biz de yazıyoruz-çiziyoruz, mecbur kaldıkları için…’
Ertürk’e göre hükümet 1999 deneyimini ‘çöpe attı’. İlk 6, ilk 12 ve 24 saatin önemine dikkat çeken Ertürk, amfibi gemilerin İskenderun Körfezi’ne intikalinde geç kalındığını, yine helikopterlerle köylere kadar havadan yardım yapılabileceğini belirtti. Ertürk’e göre tüm bunlarda geç kalınmasının nedeni TSK üzerinde mesleki özerkliği yok edecek şekilde vesayet kurulması:
“İktidar 1999 deneyimini çöpe attı. Bakın 1999’da bir harekat merkezi nerede var, Ankara’da. Bir de Gölcük’te var. Bunun içinde görev yaptım. Soruyorum şu anda bunlardan yanlarında bunlardan birisi var mı? Ve ilk 6 saatte, ilk 12 saatte, ilk 24 saatte yapılacaklar var. Şimdi gece bu olay oldu, hemen hasarları alır almaz operasyon resmini çıkaracaksınız. Donanmayı Akdeniz’e intikal ettireceksiniz. Özellikle amfibi gemileri İskenderun Körfezi’ne intikal ettireceksiniz. Bakın Hatay’da büyük bir yıkım var, iki günün sonuna kadar herkes ‘imdat’ diyordu, herhangi bir yardım ulaşmıyordu. Bakın amfibi gemiler oraya gelseydi, Dörtyol, Arsuz, İskenderun, Samandağı, buralarla Mersin arasında mekik dokurlardı. Yardım malzemesi götürürler, kurtarma müdahale ekiplerini gönderirler, hastaları tahliye ederler, Mersin hastanelerine gerekirse Antalya’ya. Yardım ulaşmıyor, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin havadan imkanları var. Eğer zamanında Hatay Havalimanı yanlış kararla tahribat gördüyse, oraya ulaşamıyorsanız köylere kadar Sikorsky’lerle havadan atarak yardım malzemesi intikal ettirirsiniz. Yaptınız mı? Hayır yapmadınız. Türk Silahlı Kuvvetleri’ni bugüne kadar inatla niçin istemediler. Çünkü TSK üzerinde ağır vesayet kurdular, mesleki özerkliğini yok ettiler, hala genetik kodlarını değiştirmek için hamleler yapıyorlar. Eh halka şu mesajı verdiler ‘biz yaparız, ihtiyacımız yok’. Bakmayın şimdi tepkiler geldi, biz de yazıyoruz-çiziyoruz, mecbur kaldıkları için…”
‘Asker tekrar itibar kazanır korkusu var’
Ertürk’e göre hükümette askerin tekrar itibar kazanması korkusu var. Ertürk, anayasal düzeni, hak ve özgürlükleri ve demokrasiyi askıya aldıkları için darbelere karşı çıkıldığını vurgularken, “E bunları şimdi iktidar yapıyor” diye konuştu:
“Bir de bu millet askerini sever, asker millet. Asker tekrar itibar kazanır korkusu, endişesi var. Darbe değil bakın görüyorum ben, darbe korkusu değil, hayır. Siz niçin darbelere karşısınız? Çünkü darbeciler anayasal düzeni, hak ve özgürlükleri, demokrasiyi askıya aldıkları için, değil mi? E bunları şimdi iktidar yapıyor. Bir de en önemli şey ne biliyor musunuz, ‘devlet aklı’ yok. ‘Devlet aklının’ içinde ne olması lazım? Bilimsel eğitim, nitelik, öğretim, liyakat. Bunların hiç birisi yok. Onun için dünyanın aslında en zor şeyidir, insan yönetimi, lojistik. Yani nerede, neye ihtiyacımız var, hangi öncelik sırasına göre nerelere ulaştıracağız. Bu bir eğitim, bir birikim, bir deneyim konusu."
