Çay ninesi, derelerde yaşayan ruhani varlıklardır. İnanışa göre, su merasimi ile bağlantısı olan olan mitolojik bir ruhtur
Etimolojik olarak bakıldığında Çay İyesi –> Çay İnesi –> Çay Ninesi şeklindeki bir dönüşümle oluşmuş bir sözcüktür.
Azerbaycan Türklerinin geleneksel inançlarında yaşlı kadın kılığında, çayda yaşadığına inanılır. Çay Ninesi, köprüden geçerken suya çok bakılırsa kızar ve insanın başını döndürür.
Azerbaycanlılar, sabah suya gidildiğinde, "su sahibi"ne selam verilmesi gerektiğini düşünürler. Suya çöp ve pislik dökmek yasaktır. Bu "Çay Ninesi"ni sinirlendirir ve insanlara zarar verir.
Kazan ve Sibirya Tatarlarında, Kumuklarda ve Karaçaylardaki "Su Anası"na çok benzer.
Başkurtlara göre, Su Sahipleri'nin hepsi suda yaşarlar. Kazaklar "Su Perisi", Türkmenler "Suv Adamı", Özbekler "Su Alvastısı" adı verirler
