Çekya'nın sayılı CNC makine üreticileri, onlarca yıldır Rusya'ya ihracat yapıyor. 2020 ve 2021'de, Çekya'nın CNC makinelerinin %10'undan fazlası, toplamda bir milyar kronu aşan değerle Rusya'ya gönderildi. Yaptırımlara rağmen, bu makineler askeri üretimde kullanılmaya devam etti. Investigace.cz ve The Insider ortak araştırması, bu ticaretin devam ettiğini ortaya koyuyor.
Rusya'nın St. Petersburg kentindeki Obukhov fabrikası, tarih boyunca ülkenin savunma sanayisinin temel taşlarından biri oldu. Bugün S-400 hava savunma füzeleri dahil çeşitli askeri ekipmanların montajı burada yapılıyor. AB tarafından 2014 yılında yaptırım listesine alınan bu fabrikaya, 2018'de Çekya menşeili CZ Tech Ìelákovice markalı iki CNC makinesi teslim edildi. Bu makineler, askeri füzelerin hassas parçalarının üretiminde kullanılabilecek kapasiteye sahipti.
Çekya: Ukrayna silahları nasıl kullanacağına kendisi karar verir
RUSYA PAZARI VE ÇEKYA SANAYİSİ
Rusya, özellikle 2008 krizinin ardından Çek sanayi firmaları için büyük bir pazar haline geldi. TOS Varnsdorf ve Alta gibi Çek firmaları, Rusya'daki çelik ve savunma sanayilerine yüksek teknoloji makineler tedarik etti. 2013'e gelindiğinde, Rusya, Çek CNC makinelerinin en çok satıldığı ikinci ülke haline geldi.
Ancak 2014'te Kırım'ın ilhakı sonrasında AB tarafından uygulanan yaptırımlar, Çekya-Rusya sanayi ilişkilerini sekteye uğrattı. AB, askeri ve çift kullanımlı (dual-use) ürünlerin Rusya'ya ihracatını yasakladı. Buna rağmen Çekya, yaptırım muafiyeti alarak 2022'ye kadar bu tedariki sürdürebildi.
YAPTIRIMLARA RAĞMEN SÜREN TİCARET
GRS Ural adlı şirket, 2013'te TOS Varnsdorf'un desteğiyle Rusya'nın Yekaterinburg kentinde kuruldu. Şirket, Çekya'nın CNC makinelerini kullanarak Rusya'da yerel üretim gerçekleştirdi. 2017'de Rusya'da resmîn yerli üretici statüsü kazanan GRS Ural, böylece Rus devlet ihalelerine katılma hakkı elde etti.
2022'de Ukrayna savaşının başlamasıyla birlikte yaptırımlar daha da sıkılaştı. Ancak The Insider ve Investigace.cz tarafından yapılan araştırmalar, bu yasakların aşılması için alternatif yollar bulunduğunu ortaya koydu. Örneğin, TOS Varnsdorf'un 2022'de GRS Ural'a 73 bin dolarlık makine bileşenleri gönderdiği tespit edildi. 2024'teyse GRS Ural, Rusya'ya ithalat yapmak için Çin makinelerine yöneldi.
AB'den Putin'i çıldırtacak hamle! Ukrayna'ya 3,5 milyar avro yardım gönderecek
SESSİZ ORTAKLIKLAR VE FİNANSAL BAĞLAR
2023 yılında, Çekya merkezli Stanok şirketi, Rusya'daki KR Prom firmasından 103,5 milyon ruble (yaklaşık 24,5 milyon çek kronu) alacaklı görünüyordu. KR Prom, daha önce de 2018'de St. Petersburg'daki askeri fabrikaya CNC makineleri teslim ederek yaptırımları ihlal etmişti.
TOS Varnsdorf, 2024'te medyaya verdiği demeçte Rusya ile tüm ilişkilerini kestiklerini açıkladı. Ancak aynı yıl içerisinde Rusya'da elektrik mühendisi aradıklarına dair bir ilan yayımladıkları ve Rus sanayisine CNC makinesi kiraladıkları ortaya çıktı.
Putin, Çar Nikolay'ın hatalarını tekrarlıyor: Rusya'nın gerçek düşmanı kim?
DOĞRUDAN SAVAŞ, DOLAYLI TİCARET
Çekya'nın CNC makineleri, yaptırımlara rağmen Rusya'nın savunma sanayisinde kullanılmaya devam ediyor. Yapılan araştırmalar, ticaretin doğrudan olmasa da dolaylı yollarla sürdürüldüğünü gösteriyor. Rusya'ya olan ihracatın durduğu belirtilse de, Rusya'nın yerel üreticileri ve Çin menşeili makineler aracılığıyla bu makinelerin hala savaş sanayisinde rol oynadığı tahmin ediliyor.
