Kuzey Teksas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Merkezi, sahipsiz yüzlerce cesedi kullanarak kâr amaçlı bir iş modeli oluşturdu. NBC News'in yaptığı araştırma, bu uygulamanın ölüler ve aileleri açısından saygısız ve etik dışı olduğunu ortaya koydu. Söz konusu program, ölülerin rızası ya da ailelerinin bilgisi olmadan, cesetlerin dondurulup parçalara ayrılması ve çeşitli tıp eğitimi ve araştırma amaçları için kiralanmasını içeriyordu. Program, NBC News'in konuyu detaylı bir şekilde ortaya çıkarmasıyla birlikte askıya alındı.
Victor Carl Honey, akıl hastalığı ile mücade ettiği ve çoğunlukla sokaklarda yaşadığı son yıllarının ardından orduya katıldı ve yaklaşık on yıl boyunca onurlu bir şekilde hizmet etti. Ancak, 30 yıl sonra kalbi durup tek başına öldüğünde, askeri törenlerle gömülmeye hakkı olduğu düşünülmüştü. Maalesef, Honey'in cesedi, rızası veya ailesinin bilgisi olmadan, Dallas Bölgesi Adli Tabipliği tarafından Kuzey Teksas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Merkezi'ne teslim edildi. Burada, cesedi donduruldu, parçalara ayrıldı ve ülke çapında çeşitli tıp eğitimi ve araştırma amaçları için kiralandı.
Honey’in kesilen sağ bacağı İsveçli bir tıbbi cihaz üreticisi tarafından 341 dolara satın alındı ve bu bacağı kullanarak klinisyenlere cerrahi alet kullanımı eğitimi verildi. Bir tıp eğitimi şirketi, Honey’in gövdesini Pittsburgh’a göndermek için 900 dolar ödedi, böylece kursiyerler bir omurga stimülatörünü implante etme pratiği yapabileceklerdi. Ayrıca, ABD Ordusu, San Antonio yakınlarındaki bir hastanede askeri sağlık personelini eğitmek amacıyla kafatasından bir çift kemiği kullanmak için 210 dolar ödedi.
NBC News'in yaptığı araştırmalara göre, bilimsel ilerleme, klinik eğitim ve mali kolaylık adı altında, Dallas-Fort Worth bölgesindeki yoksul kişilerin cesetleri, genellikle ailelerinin onayı olmadan ve rızaları alınmadan, hastane yataklarından, huzurevlerinden ve evsiz kamplarından toplanıyor ve çeşitli eğitim ve araştırma amaçları için kullanılıyor. Eylül 2022’de ölen Honey, Dallas ve Tarrant ilçeleriyle yapılan anlaşmalar gereğince 2019’dan itibaren sahipsiz cesetleri Kuzey Teksas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Merkezi’ne verilen yaklaşık 2.350 kişiden biriydi. Bu cesetlerden 830’dan fazlası, diseksiyon ve çalışma için merkez tarafından seçildi. Tıp fakültesi ve diğer grupların işlerini bitirdikten sonra cesetler yakıldı, çoğu durumda bölgedeki mezarlıklara defnedildi ya da denize saçıldı. Bazı cesetlerin ise onları arayan aileleri vardı.
NBC News, Sağlık Bilimleri Merkezi yetkililerinin aylarca uygulamalarını savunduklarını ve sahipsiz cesetlerin kullanımıyla geleceğin doktorlarının yetiştirilmesinin gerekli olduğunu ileri sürdüklerini bildirdi. Ancak Cuma günü, bu soruşturmanın ayrıntıları medyada yayınlandıktan sonra merkez, ceset bağışı programını derhal askıya aldığını ve programı yürüten yetkilileri işten çıkardığını açıkladı. Merkez ayrıca, programın işleyişini incelemek üzere bir danışmanlık firması da tuttuğunu duyurdu.
Açıklamada, “Soruşturmalarınız sonucunda ortaya çıkan bilgiler ışığında, Kuzey Teksas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Merkezi'nin Vasiyet Edilmiş Beden Programı'nın yönetiminde ve gözetiminde başarısızlıklar olduğu anlaşılmıştır” denildi. “Program, talep ettiğimiz saygı, özen ve profesyonellik standartlarının gerisinde kalmıştır.”
Geçtiğimiz yıl NBC News, “Kayıp Ayinler” başlıklı soruşturmasında, Mississippi ve ülke genelindeki adli tabiplerin, sevdiklerinin ölümlerini fakir mezarlıklara gömmeden önce ailelerine bildirmediklerini ortaya çıkarmıştı. Bu soruşturma, yetkililerin sahipsiz ölüleri maliyetli bir yük olarak değil, ücretsiz bir kaynak olarak gördüklerini gösterdi. Kuzey Teksas’a yönelik benzer bir uygulama ortaya çıktı.
Geçen hafta ani bir şekilde kapatılan Sağlık Bilimleri Merkezi’nin ceset işi, kağıt üzerinde Dallas ve Tarrant ilçeleriyle yapılan anlaşmalar gereği, önemli bir maliyet sorununa pragmatik bir çözüm sundu. Yerel adli tabipler ve tıbbi tetkikçiler, her yıl on binlerce sahipsiz cesedi gömmek ya da yakmak için büyük maliyetler üstleniyordu. Bu kişiler genellikle siyah, erkek, akıl hastalığı bulunan ya da evsiz olanlardan oluşuyordu ve aile üyelerine genellikle ulaşmak zordu ya da yakınlarının yakma veya defin için ödeme yapacak maddi gücü bulunmuyordu.
Kuzey Teksas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Merkezi, bu cesetlerin bazılarını tıp öğrencilerine ders vermek amacıyla kullanıyordu. Diğerleri ise, Johnson & Johnson, Boston Scientific ve Medtronic gibi büyük tıbbi cihaz şirketlerine, ürün geliştirme ve doktorlara bunları nasıl kullanacaklarını öğretme amacıyla kiralanıyordu. Merkez, cesetleri “ABD’nin herhangi bir yerinde bulunan en yüksek kalitede” olarak tanıttı.
Sahipsiz cesetlerin kullanılmasının, trajik bir durumu umut ve hizmete dönüştürdüğü, doktorları eğitmek ve tıbbi araştırmaları ilerletmek için gereken insan örneklerinin düzenli bir şekilde temin edilmesini sağladığı savunuluyor. Ancak, aileler kayıp yakınlarının parçalara ayrıldığını ve üzerinde çalışıldığını öğrendiğinde, bu haber onların üzüntülerini artırıyor ve yas sürecinden mahrum bırakıyor.
Miami Üniversitesi Miller Tıp Fakültesi'nde anatomi profesörü ve insan bedenlerinin etik kullanımı üzerine araştırmalar yapan Thomas Champney, “İlçe ve tıp fakültesi bunu yapıyor çünkü bu onlara para kazandırıyor, ancak bu doğru değil” dedi. “Bu kişiler rıza göstermedikleri için herhangi bir biçimde ya da şekilde kullanılmamalıdır.”
Yarım asır önce ABD’de tıp fakültelerinde sahipsiz cesetlerin kullanımı yaygındı ve Teksas da dahil olmak üzere ülkenin büyük kısmında bu uygulama yasal olarak devam ediyordu. Ancak son yıllarda birçok program bu uygulamayı durdurdu ve Hawaii, Minnesota ve Vermont gibi bazı eyaletler, anatomistleri insan örneklerine yaşayan hastalara gösterilen aynı haysiyetle davranmaya çağıran tıbbi etik evriminin bir parçası olarak bunu açıkça yasakladı.
Kuzey Teksas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Merkezi ise bu yönde hareket etti. NBC News, kamu kayıtları talepleri aracılığıyla, beş yıl süresince merkez tarafından sahipsiz cesetlerin alınması, parçalara ayrılması ve dağıtılmasını belgeleyen binlerce sayfalık devlet kayıtlarına ulaştı. Bu belgelerin analizi, Dallas ve Tarrant ilçelerindeki ölüm müfettişlerinin ve merkezin bir cesedi sahipsiz ilan etmeden önce ulaşılabilir aile üyeleriyle irtibata geçmekte defalarca başarısız olduğunu ortaya koydu. Muhabirler, ailelerin bir yakınlarının tıp fakültesine verildiğini haftalar, aylar ya da yıllar sonra öğrendiği 12 vaka tespit etti.
Bu ailelerden beşi olanları NBC News'ten öğrendi. Muhabirler, kamu kayıtları veri tabanlarını, soyağacı sitelerini ve sosyal medya aramalarını kullanarak, ilçe ve merkez yetkilileri hayatta kalan kimseyi bulamadıklarını söylemelerine rağmen, sadece birkaç gün içinde bu ailelerin yerlerini tespit edip onlara ulaştı. Bir vakada, bir adam üvey annesinin öldüğünü ve merkeze nakledildiğini, bir emlakçının evini satmak için aramasının ardından öğrendi. Bir diğerinde ise Dallas County, bir adamın cesedini sahipsiz olarak işaretleyip Sağlık Bilimleri Merkezi'ne teslim etti, üstelik yakınları kayıp ihbarında bulunmuş ve aktif bir şekilde onu arıyordu.
Sağlık Bilimleri Merkezi programını askıya almadan önce, iki ilçenin yetkilileri NBC News'e muhabirlerin bulguları ışığında sahipsiz ceset anlaşmalarını yeniden gözden geçirdiklerini söylemişti. Dallas County'deki komisyon üyeleri kısa bir süre önce sözleşmelerini uzatıp uzatmama konusundaki oylamayı erteledi. Tarrant County'nin en üst düzey seçilmiş yetkilisi de, bu uygulamayı destekleyip desteklemeyeceklerini değerlendireceklerini söyledi.
Ülke genelinde bazı adli tabiplik ofisleri ve hastaneler, cesetleri tıp eğitimi ve araştırma için kullanma konusunda benzer uygulamalar yürütüyor. Örneğin, Ohio'daki Wright State Üniversitesi, 2021'de, tıp öğrencilerine ve araştırmacılara kullanmaları için bağışlanan cesetlerin gönderildiği aynı şekilde, bir bağış programı yürütüyor. Ancak, bu tür programlar, genellikle daha şeffaf bir şekilde işliyor ve bağışçılardan rıza alma süreçleriyle daha dikkatli bir şekilde ilgileniyor.
Honey’nin cesedinin kullanıldığı örnek, bu uygulamaların nasıl etik sınırları zorlayabileceğine ve insan bedenlerine dair saygının nasıl ihlal edilebileceğine dair önemli bir uyarı teşkil ediyor. Tıp eğitimi ve araştırma adına kullanılan cesetlerin, her zaman insan onuruna uygun bir şekilde ele alınması, hem etik hem de hukuki açıdan kritik öneme sahip.
