İnsanlık tarihinin en büyük utancı 29 yıl önce Srebrenitsa’da yaşandı. Günümüzde Bosna Hersek ile Sırbistan’ın sınırında bulunan kentte 8 bin 372 erkek, kadın ve çocuk Sırpların soykırımına kurban Srebrenitsa’daki soykırım, 2. Dünya Savaşı’ndaki Yahudi soykırımının ardından insanlık tarihindeki en büyük utanç olarak kayıtlara geçti.
Soğuk Savaş’ın sona ermesinin ardından başta Sovyetler Birliği olmak üzere Avrupa’daki komünist ülkeler bir bir dağıldı. Ancak bu dağılma sürecindeki en büyük utanç Yugoslavya’da yaşandı. Hırvatistan ve Slovenya’nın bağımsızlıklarını ilan etmesi sonrası Yugoslavya’da iç savaş çıktı.
Bosna Hersek’in de referandumla bağımsızlığını ilan etmesi sonrası savaş Bosna Hersek’e sıçradı. Bosna'yı ele geçirmek isteyen Sırp ve Hırvatların bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, Sırpların kontrolündeki Yugoslav ordusunun ve istihbarat birimlerinin silahlandırdığı Bosnalı Sırplar, Müslüman Boşnaklara yönelik etnik temizlik başlattı. Boşnaklar ise liderleri Aliya İzzetbegoviç önderliğinde kuzeyde ve doğuda Sırplara, güneyde ve batıda da Hırvatlara karşı ülkenin bütünlüğünü korumak için savaştı.
SREBRENİTSA’DAKİ SOYKIRIM NASIL YAŞANDI?
Sırplar ve Hırvatların başlattığı etnik temizlik sonrası devreye giren Birleşmiş Milletler 1993 yılında Srebrenitsa'yı ‘Güvenli bölge’ ilan etti. Ancak bu sözde güvenli bölge insanlık tarihinin en büyük utançlarından birine sahne oldu.
Bölge Hollandalı askerlerin denetimi altındaydı. Sırpların kenti kuşatması sonrası Bosnalı Müslümanlar Hollanda’nın karargahına sığındı.
Ancak Hollandalı askerler, Sırpların uzun bir kuşatma ile kenti ele geçirmesi sonrası masun sivilleri kaderine terk etti. ‘Sırp kasabı’ olarak bilinen Mladiç komutasındaki Sırp güçleri 13-18 Temmuz 1995 tarihleri arasında Srebrenitsa’daki 8 bin 372 masum sivili katletti ve toplu mezarlara gömdü.
Savaş sırasında Prijedor, Foça, Zvornik, Vişegrad gibi birçok şehirde yapılan etnik temizlik sonucu neredeyse hiç Boşnak bırakılmadı. Kimi göç etmek zorunda kaldı, kimi öldürüldü.
NATO, MASUM SİVİLLER KATLEDİLDİKTEN SONRA DEVREYE GİRDİ
Bosna’da yaşanan büyük insanlık dramı ve katliamına karşı hiçbir şey yapmayan NATO, Srebrenitsa’daki büyük insanlık dramı sonrası devreye girdi. NATO, Saraybosna’daki pazar yerine yapılan ve 43 sivilin hayatını kaybettiği havan topu saldırısı sonrası ‘Kararlı Güç Harekatı’ başlattı. 30 Ağustos 1995’te başlayan harekat 21 Eylül 1995’te sona erdi. Harekat sonrası Sırplar barış masasına oturmak zorunda kaldı.
SREBRENİTSA’DAKİ KATLİAM ‘SOYKIRIM’ İLAN EDİLDİ
Bosna’daki büyük katliam sonrası Hollanda’nın Lahey kentinde kurulan Uluslararası Adalet Divanı, 2007 yılında aldığı karar ile Srebrenitsa’daki katliamı ‘soykırım’ olarak tanıdı. Mahkemede yargılanan Sırp liderler çeşitli hapis cezalarına çarptırıldı. Ratko Mladic, müebbet hapse mahkum edilirken ‘Bosna kasabı’ olarak bilinen Radovan Karadzic’e ise 10 ayrı suçtan 40 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Eski Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Milosevic de Srebrenitsa'daki soykırımla suçlanmış ancak mahkeme devam ederken cezaevinde ölmüştü.
Hollanda devleti ise Srebrenitsa'daki katliamdan "kısmen" suçlu bulundu. Mahkeme, "Hollandalı askerlerin, Sırplara teslim edilen 300 kişinin öldürüleceğini öngörmesi gerektiğini" ifade etti ve 300 erkeğin yakınlarına tazminat ödemesi gerektiğine karar verdi. Hayatını kaybedenlerin kimliğinin belirlenmesi uzun yıllar aldı.
