Ukrayna-Rusya gerginliği dış politika gündeminin merkezine yerleşirken, Isparta''da kesik elektrikler ve vatandaşın elektrik faturaları iç politikanın gündem maddesi oldu. Konuyu Odatv''deki köşesine taşıyan Soner Yalçın, 145 yıl öncesinde Osmanlı''nın gündeminde de Rusya savaşı ile elektrik olduğunu hatırlattı. Fransız Mösyö Şarl Tokas''ın “İstanbul''u aydınlatmak için 50 yıllık imtiyaz ve 5 senelik tecrübe çalışmasına müsaade olunmasını istiyorum.” diyerek Nafia Nezareti/Bayındırlık Bakanlığı''na başvusduğunu yazan Yalçın, süreci şöyle anlattı:
"Altı maddelik anlaşmada şurası önemliydi; yapılan işten devletin memnun kalmaması halinde herhangi tazminat ödenmeyecekti. Proje hayata geçemedi. Çünkü, Rusya ile savaş başladı. Çünkü, havagazı lobisi İkinci Abdülhamit''i yangın kuruntusuyla kandırdı. Sonra devreye Alman elektrik şirketleri girdi, İkinci Wilhelm kulis yapsa da Abdülhamit ikna edilemedi.
Saray''ın istemediği yeniliği yerel yönetim başardı: Tarsus… Tarsus Belediyesi''nde çalışan Avusturyalı Dörfler tarafından, Berdan Nehri Bentbaşı mevkiinde kurulan hidroelektrik santralinden elde edilen elektrik 1902 yılında Tarsus''a verilmeye başlandı… İstanbul''a elektrik İkinci Abdülhamit tahtan düştükten sonra 1910 yılında geldi. Önce, Avusturya-Macaristan sermayeli Ganz Electric Company ile el sıkışıldı. Sonra, Belçikalı SOFINA ile el sıkışıldı. Silahtarağa Santrali, Osmanlı''nın ilk enerji tesisi oldu."
CUMHURİYETİN İLK YILLARI
Cumhuriyet''in ilk yıllarında elektrik üretiminin Osmanlı döneminin imtiyazlı ortaklıkların elinde olduğunu yazan Yalçın, imtiyazların 11 Ekim 1926''da ilk yerli elektrik şirketinin Kayseri ve Civarı Elektrik Türk Anonim Şirketi ile kuruluncaya kadar sürdüğünü yazdı.
1929 yılındaki dünyadaki büyük buhran ile başlayan devletçi ekonomi politikaların uygulanmasıyla yabancı sermayeli imtiyazlı ortaklıklar devletleştirilerek belediyelere elektrik tesisi kurma, işletme, üretme, dağıtım izni verildiğini hatırlatan Yalçın şöyle devam etti:
KAPİTİLASYONLAR YİNE BAŞLADI
"ABD/Dünya Bankası, Menderes/DP iktidara gelince imtiyazlı elektrik ortaklıkları modelini tekrar devreye soktu. Kapitülasyonlar dönemi yine başlad Kuzeybatı Anadolu Elektriklendirme (1952), Ege Elektrik (1955), Çukurova Elektrik/ÇEAŞ (1953), ve Kepez Elektrik (1956) kuruldu. 1960''larda planlı ekonomiye geçildi; imtiyazlı özel elektrik ortaklıkları politikası sona erdi. 1963''de Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile 1970''de ise elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticaretinden sorumlu Türkiye Elektrik Kurumu/TEK kuruldu."
Özal''ın "Yabancıların kovulması, özel girişimin engellenmesi, gaz ithaline karşı çıkılması hatadır" şeklindeki tebliğini anımsatan Yalçın, o dönemi, "Anayasa değiştirildi. Yıl, 1979. İstanbul Ticaret Odası “Enerji ve Petrol Sorunumuz Semineri” düzenledi. Turgut Özal, sunduğu tebliğde özetle şunu dedi:
-Petrol politikası sloganlar politikasıdır. Yabancıların kovulması, özel girişimin engellenmesi, gaz ithaline karşı çıkılması hatadır…
-İthal edilebilecek en ucuz, enerjidir…
-Madenlerin işletilmesi kanununun ve enerji meselesinin tersine çevrilmesi gerekir.
-Türkiye Elektrik Kurumu/TEK tekeli kırılmalıdır, bu alanda özel şirketler kurulmalıdır…" ifadeleriyle anlattı.
"Bugün yaşadığımız enerji sorunlarının/pahalılığın sebebi Özal''ın bu sözlerinin hayata geçirilmesi değil mi?" diye soran Yalçın, "Türkiye''de elektrik enerjisi ile ilgili özelleştirme uygulamaları 1984''de devreye sokuldu. Yap-İşlet-Devret/YİD, İşletme Hakkı Devri/İHD gibi uygulamalar benimsendi. Sadece Özal değil. 1993''de TEK, Türkiye Elektrik Üretim, İletim Anonim Şirketi/TEAŞ ve Türkiye Elektrik Anonim Şirketi/TEDAŞ olarak ikiye bölündü. Sonra bunlar da parçalandı. Bu kurumlar da yerli yabancı şirketler tarafından ''yutuldu!''. 1990''ların özelleştirme gündeminde elektrik vardı. Koalisyon hükümetlerinin aldığı kararlar Danıştay ve Anayasa Mahkemesi''nden dönse de özelleştirmeler hız kesmedi. Yabancı sermayenin önündeki engelleri kaldırmak için Anayasa''nın üç maddesinde değişiklik yapıldı! Özel sektör ve yabancı sermayeyi elektrik piyasasına çekebilmek için aşırı yüksek tarifelerle elektrik alım-ödeme garantileri, hazine garantisi, yakıt temin garantisi gibi devlet güvenceleri verildi." dedi.
"AKP PİYASAYA BODOSLAMA GİRDİ"
AKP döneminde devletin enerji piyasasından tamamen kovulduğunu ifade eden Yalçın, yazısına şöyle devam etti:
"AKP iktidara gelince elektrik piyasasına bodoslama girdi.
-''IMF, Dünya Bankası istiyor'' dedi.
“AB müktesebatı istiyor” dedi.
Devlet enerji piyasasından tamamen kovuldu.
Elektrik denince sadece evinizin faturası aklınıza gelmesin; sanayi-ticari tesislerindeki üretimin ne derece pahalandığını da düşünün. Emperyalizm ulusal pazara dört koldan saldırıp kendine mecbur ediyor!
Sonuçta:
Fransız Mösyö Şarl Tokas başarılı oldu; özelleştirmeler ile koca ülke ne hale getirildi! İnsanlar evinde donarak ölüyor…"
