Sarıkamış’ta 109 yıl önce Türk tarihinin en büyük trajedilerinden biri yaşandı. Rus güçlerine karşı savaşmak için bölgede konuşlanan Türk askerleri dondurucu soğuk ile mücadelesi kaybetti ve donarak şehit düştü. Bölgede 60 bin asker donarak şehit düşerken toplam şehit sayısı ise 78 bini buldu.
1914 yılında dünya savaşı savaş patlak verdiğinde Rusya, Almanya ile mücadeleye öncelik verdi. Almanya mağlup edilince Osmanlı Devleti’ni yenmek ve tarihi emellerine ulaşmak kolay gözüküyordu.
Osmanlı Devleti’nin hedefi ise Rusya’yı Anadolu’dan çıkararak devletin bütünlüğünü teminat altına almak, işgal altındaki Türk-İslam unsurlarına hürriyetlerini kazandırmak, Rus ve Ermeni katliamlarına son vermek ve 93. Harbi’nin intikamını alarak Anadolu ve Kafkasya’ya yeni bir ruh kazandırmaktı.
Türk seferberliği Türk-Alman ittifakından sonra başladı. Anadolu erzak ve iaşe yönünden zengin olmasına rağmen teşkilatların yetersizliği, subay ve personel eksikliği ve demiryolunun yokluğu gibi sebeplerden ötürü hazırlıklar istenilen seviyede olmadı. Rus donanması Türk ordusuna kışlık kılık-kıyafet, silah ve mühimmat getiren gemileri batırınca 3. Ordunun savaşı kendi imkânlarıyla sürdürmekten başka çaresi kalmadı. Savaşın başında Türk ordusu iki kolordudan meydana geliyordu. Bilahare 10. Kolordu ile takviyesine karar verilerek kolordu sayısı üçe çıkarıldı.
KARLI DAĞLAR GEÇİT VERMEDİ
10'uncu Kolordu, Bardız'a ulaşmak için Allahuekber Dağlarını kullandı. 18 saat süren zorlu yürüyüş, askerin gücünü ve moralini düşürdü.
Yolda verdiği kayıplarla gücü zayıflayan Osmanlı birlikleri, Ruslara karşı taarruza geçti.
Binlerce vatan evladı düşmanla çarpışarak, soğukta donarak ve salgın hastalık sonucu şehit oldu.
Başarısız olan harekât, 15 Ocak'ta sona erdi. Rus birliklerinin ilerleyişi ile Türk Ordusu geri çekilmek zorunda kaldı.
DOĞU ANADOLU İŞGALE AÇIK HALE GELDİ
3. Ordu savaş gücünü kaybettiğinden üstünlük Ruslara geçmiştir. Elviye-i Selase ve Kafkasya’nın kurtuluşu için çıkılan yolda Doğu Anadolu işgal ve istilaya açık hale geldi. 93. Harbi’nin yaralarını sarmak mümkün olamadığı gibi yeni acılara neden olundu.
Ruslar harekât bölgesinde on binlerce Türk ahaliyi Türk ordusuna destek verdikleri iddiasıyla katletti. Taşnak Ermenilerini kışkırtarak doğu vilayetlerinde isyanlar çıkarmak suretiyle devleti ve orduyu iki ateş arasında bıraktılar. Bu sebeple önce Elviye-i Selase’den, ardından doğu vilayetlerinden yüzbinlerce insan daha güvenli addettikleri bölgelere göç etmek zorunda kaldılar.
