Kalp krizinden kansere, diyabetten hipertansiyona, birçok ciddi hastalık sinsice ilerliyor ve çoğu zaman fark edilmeden geri dönüşü olmayan hasarlara neden oldu. Ancak uzmanlar, hastalıkların tanısını geciktiren üç yaygın hatanın bu tehlikeyi büyüttüğünü söyledi.
ABD’den İngiltere’ye, dünyanın önde gelen sağlık uzmanları, bu hataların milyonlarca insanın hayatını riske attığını belirtildi.
İşte bilimsel araştırmalar ve uzman görüşleriyle, erken tanıyı engelleyen bu ölümcül tuzakların detayları…
1. Belirtileri Hafife Almak: Sessiz Sinyalleri Duymamak
Birçok hastalığın erken evre belirtileri, günlük hayatta sıkça karşılaşılan halsizlik, baş ağrısı veya iştahsızlık gibi sıradan şikayetlerle kendini gösterdi. Ancak bu belirtiler, genellikle “geçer” diyerek göz ardı edildi.
The Lancet’ta yayımlanan bir çalışma, kanser hastalarının %40’ının ilk belirtileri ciddiye almadığı için tanının ortalama 6 ay geciktiğini ortaya koydu. Bu gecikme, tedavi şansını ciddi şekilde azalttı.
ABD’deki Mayo Clinic’ten iç hastalıkları uzmanı Dr. Michael Camilleri, “Yorgunluk, kilo kaybı veya ani kilo artışı gibi belirtiler, diyabet, tiroit bozuklukları veya karaciğer hastalıklarının habercisi olabilir. İnsanlar bu sinyalleri ‘stres’ ya da ‘yaşlanma’ diyerek geçiştiriyor, ancak vücut bize bir mesaj gönderiyor” dedi.
İngiltere’deki King’s College’dan Dr. Sarah Berry ise ekledi:
“Özellikle kadınlar, belirtileri menopoza ya da hormonal değişimlere yorarak doktora gitmeyi erteliyor. Bu, meme veya yumurtalık kanseri gibi hastalıkların geç teşhisine yol açıyor.”
2. Düşük Risk Algısı: “Bana Bir Şey Olmaz” Yanılgısı
Özellikle gençlerde ve kendini sağlıklı hissedenlerde görülen “Bana bir şey olmaz” düşüncesi, sağlık taramalarını gereksiz görmeye neden oluyor. Ancak iyi hissetmek, sağlıklı olmak anlamına gelmiyor.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) raporuna göre, tip 2 diyabet hastalarının yaklaşık %40’ı hastalığından habersiz yaşıyor. Benzer şekilde, hipertansiyon vakalarının %50’si, başka bir nedenle doktora gidilene kadar teşhis edilmiyor.
İsveç’teki Karolinska Enstitüsü’nden kardiyolog Prof. Ingrid Lundberg, “Hipertansiyon, ‘sessiz katil’ olarak bilinir. Uzun süre belirti vermeden damarlara zarar verir ve bir gün inme ya da kalp kriziyle kendini gösterir. Gençler, ‘Bu yaşta tansiyon mu olur?’ diyerek taramaları atlıyor” dedi.
ABD’deki Harvard Tıp Fakültesi’nden Dr. Ellen Langer ise, “Toplumda ‘Doktor bulur bir şey’ korkusu yaygın. Ancak modern tıp, erken teşhisle birçok hastalığı önleyebiliyor. Risk algısını değiştirmeliyiz” dedi.
3. Kontrolleri Ertelemek: Yoğun Hayatın Ölümcül Tuzağı
Modern yaşamın koşuşturmacası, sağlık kontrollerini ikinci plana atıyor. İş, aile ve sosyal sorumluluklar, çoğu insanın check-up’ları “sonra yaparım” diyerek ertelemesine neden oluyor.
Journal of Public Health’te yayımlanan bir araştırma, düzenli tarama yaptıran bireylerde kolorektal kanser mortalitesinin %25 azaldığını gösterdi. Ancak dünya genelinde, insanların sadece %30’u önerilen sıklıkta sağlık kontrolü yaptırıyor.
Avustralya’daki Sydney Üniversitesi’nden halk sağlığı uzmanı Dr. Joanna McMillan, “Yoğun tempo, sağlığı ihmal etmenin mazereti olamaz. Bir kan testi veya ultrason, hayat kurtarabilir. Erteleme alışkanlığı, özellikle erkeklerde daha yaygın” dedi.
Almanya’daki Heidelberg Üniversitesi’nden Prof. Hugo Katus ise, “Kalp hastalıklarının çoğu, erken dönemde basit bir EKG ile tespit edilebilir. Ancak insanlar, semptom çıkana kadar bekliyor. Bu, genellikle çok geç oluyor” dedi.
ERKEN TANI HAYAT KURTARIR: BİLİM NE DİYOR?
Bilimsel veriler, erken tanının önemini net bir şekilde ortaya koydu. Nature Reviews Clinical Oncology’de yayımlanan bir meta-analiz, meme kanserinde erken teşhisin 5 yıllık sağkalım oranını %90’ın üzerine çıkardığını gösterdi. Buna karşın, geç teşhislerde bu oran %60’a düşüyor.
Diyabet için de durum farklı değil. ABD’deki Tufts Üniversitesi’nden Dr. Jeffrey Blumberg, “Erken teşhis edilen diyabet, diyet ve ilaçla kontrol altına alınabilir. Ancak gecikirse, böbrek yetmezliği veya körlük gibi komplikasyonlar kaçınılmaz oluyor” dedi.
Hipertansiyon da erken müdahaleyle önlenebilir bir tehlike. Circulation dergisinde yayımlanan bir çalışma, tansiyonu kontrol altına alınan hastalarda kalp krizi riskinin %40 azaldığını buldu.
İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’nden Dr. Philippa Jackson, “Tansiyon ölçümü, 5 dakikalık bir işlem. Ancak bu basit test, inme gibi felaketleri önleyebilir” dedi.
UZMANLARDAN ÖNERİLER: BU HATALARDAN KAÇININ
Uzmanlar, tanıyı geciktiren hatalardan korunmak için şu önerilerde bulundu
Belirtileri Ciddiye Alın: Sürekli yorgunluk, açıklanamayan kilo değişimleri veya baş dönmesi gibi şikayetlerde doktora başvurun.
Rutin Kontroller: Yılda bir kez genel check-up yaptırın. Kan şekeri, tansiyon ve kolesterol testi, birçok hastalığı erkenden yakalar.
Risk Algınızı Gözden Geçirin: Yaş veya cinsiyet fark etmez; herkes risk altında olabilir. Aile öykünüzü bilin ve taramaları atlamayın.
Zaman Oluşturun: Yoğun olsanız bile sağlığa öncelik verin. Bir saatlik bir doktor ziyareti, yıllar kazandırabilir.
SAĞLIĞINIZI ERTELEMEYİN
Bilim, hastalıkların tanısını geciktiren bu üç ölümcül hatanın milyonlarca insanı riske attığını söyledi.
Uzmanlar, erken tanının sadece hayat kurtarmakla kalmayıp yaşam kalitesini de artırdığını vurguladı.
