Taliban Afganistan’da kentleri bir bir ele geçiriyor. ABD’nin ülkedeki askeri varlığını çekme sürecine girmesinin ardından hakimiyet alanını genişletmeye başlayan Taliban ülkenin kuzeyindeki stratejik öneme sahip Şibirgan, Zaranc, Kunduz ve Sar-i Pul vilayetlerinden sonra kuzeydoğudaki Talukan kentini de ele geçirdi.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Afganistan''daki durumdan derin endişe duyulduğunu belirterek Taliban''ın saldırıları neticesinde ülkeyi ele geçirmesi halinde tanınmayacağını bildirdi. Öyle ki Taliban militanları da Cüzcan, Şibirgan’da Mareşal Raşid Dostum’un zorla ele geçirdikleri evinde bu video çekip paylaştı. Videoda evin içerisine yerleşen militanların keyif yaptıkları ve yemek yedikleri görülüyor.
Stoltenberg, yaptığı yazılı açıklamada, NATO üyelerinin bugün Afganistan''daki durum hakkında istişarelerde bulunmak üzere bir araya geldiğini belirterek, "Amacımız, Afgan hükümetini ve güvenlik güçlerini mümkün olduğunca desteklemektir. Personelimizin güvenliği her şeyden önemlidir. Kabil''deki diplomatik varlığımız sürecek" ifadesini kullandı.
“SİYASİ ÇÖZÜMÜ DESTEKLEMEYE KARARLIYIZ”
Çeşitli insan hakları ihlallerinin yanı sıra Taliban''ın neden olduğu yüksek düzeydeki şiddetten derin endişe duyulduğunu kaydeden Stoltenberg, "Taliban, ülkeyi zorla ele geçirirse uluslararası toplum tarafından tanınmayacağını anlamalıdır. Siyasi çözümü desteklemeye kararlıyız" ifadesine yer verdi.
Afgan hükümet güçlerinin son 8 günde Taliban''a karşı kontrolü kaybettiği vilayet merkezi sayısı Trinkot, Kalat ve Pul-i Alem ile 18''e yükseldi.
RAŞID DOSTUM KİMDİR
Abdürreşid Dostum ya da Raşid Dostum 1954 doğumlu Özbek asıllı Afgan asker. Afganistan tarihinin Mareşal unvanına sahip üçüncü komutanı, Afganistan''daki Özbeklerin lideri ve eski Afganistan Devlet Başkan yardımcısı.
1953 yılında Afganistan''ın kuzeyindeki Şibirgan şehrinde doğdu. 26 yaşındayken Sovyetler''in Afganistan''da açtığı bir doğalgaz tesisinde işçi olarak çalışmaya başladı. Kısa sürede tesis içinde örgütlü bulunan işçi sendikasının başkanı oldu. Bu dönemde Afganistan içinde Sovyet yanlısı bir rejim vardı ve muhalifler bu yönetime karşı savaşıyordu. Bu savaşta kendilerine mücahit denilen Suudi etkisindeki gruplar, ülke kuzeyindeki Türkmen, Özbek ve Taciklere karşı tavır alınca, Dostum kuzeyden topladığı milislerle çatışmalar içine girdi. Sovyetlerin Afganistan''dan çekilmesinden sonra iktidarda bulunan Necibullah hükümetiyle işbirliğini sürdürdü. Mezar-ı Şerif başta olmak üzere Kuzey Afganistan''daki yedi eyaletin yönetimini ele aldı. Raşit Dostum "Cünbüş-i İslami Afganistan" adıyla siyasi örgütlenmesini de yaptı.
1992 yılında Muhammed Necibullah''tan desteğini çekince başkent Kabil, mücahit grupların eline geçti. Mücahit grupların hemen hepsi ya etnik bir temele dayanıyor ya da İran, Pakistan ve Suudi Arabistan''dan gibi ülkelerin sözcülüğünü yapıyordu. Ayrıca örgütlerin en önemli gelir kaynağı olan uyuşturucu üretim ve sevkiyatı da çatışmaların ayrı bir yönünü teşkil ediyordu. Bu örgütlerin hepsinin ittifak ettiği tek konu ise Türklerin yönetim dışında kalması idi. Başkenti birbiriyle çatışan mücahit gruplara devreden Raşit Dostum, kuvvetlerini yeniden kuzeye çekti ve Mezar-ı Şerif''te devlet otoritesini pekiştirdi. Mezar-ı Şerif kısa zamanda eğitim, ticaret ve ziraat başta olmak üzere her alanda gelişti. Türkiye ile ilişkiler kuran Raşit Dostum, devrin Cumhurbaşkanı Turgut Özal''ın açtığı imkânlarla bütün dünyada tanındı. Turgut Özal bir dönem kullandığı makam arabasını, Raşit Dostum''a hediye etti. Bunun sembolik anlamı, Türklere ayrı bir heyecan veriyordu.
Raşit Dostum, Yüksek Askeri Şura Başkanı sıfatıyla başkent Kabil''i terk etti. Birbiriyle çatışan mücahit gruplardan ümidini kesen Pakistan ve Suudi Arabistan, Afganistan''ı ele geçirmek için Hindistan''ın Diobent şehri medreselerinde eğitim gören gençleri, Taliban yani talebeler adıyla örgütledi. Bu medresede esas itibarıyla ehli sünnet alimlerinin dini kitapları okutulmakla birlikte, bu eğitim skolastik bir yaklaşımla ve medeniyet eksenli bir bakıştan uzak bir şekilde veriliyordu. Değişmeyi idrakten yoksun bu bakış, medeniyet tarihimizdeki değişiklikleri bidat diyerek reddediyordu. Bu kesin inançlı robot örgütlenme, kısa zamanda gelişti ve mücahit grupların hepsini yıkarak kuzey hariç Afganistan''a hakim oldu. Raşit Dostum''la Kuzey Afganistan pazarlığını bizzat 1999 yılında Pakistan Dışişleri Bakanı yürütüyordu. Raşit Dostum, Burhaneddin Rabbani öncülüğündeki devrik Cumhurbaşkanı ve eski mücahit gruplardan yana tavır koyarak Pakistan''la anlaşmadı. Tacik asıllı Ahmet Şah Mesut dışında hiçbir mücahit örgüt Taliban''ın karşısında tutunamayınca, Pakistan destekli Taliban Mezar-ı Şerif''i ele geçirdi. Ülkesini terk eden Raşit Dostum, Ankara''ya gelerek Türk yetkililerle durum değerlendirmesi yaptı. Bilahare Türkiye, Özbekistan ve İran''da kısa süre bulunduktan sonra Kuzey Afganistan''a tekrar döndü.
Raşit Dostum liderliğindeki Kuzey Afganistan güçleri, Amerika Birleşik Devletleri''nin Taliban yönetimine karşı başlattığı askerî harekâtla tekrar öne çıktı. 9 Ekim 2004''te gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday oldu ama seçilemedi. 2014 yılı Afganistan Başkanlık seçiminde Eşref Gani Ahmedzai''yi destekledi ve onun Başkan seçilmesinden sonra Afganistan Devlet 1. Başkan Yardımcısı oldu.
