Moskova, Batı'ya teslim ettiği kişiler karşılığında sekiz iyi eğitimli ajanını ve hüküm giymiş dolandırıcılarını geri aldı. Serbest bırakılan Ruslardan biri, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Perşembe gecesi Moskova'da uçaktan inerken sarıldığı, FSB ajanı olmaktan hüküm giymiş Vadim Krasikov’du. Evli ve iki çocuklu bir çift olan diğer iki Rus ajan Slovenya'da yaşıyor ve bir sanat işletmesi ve bilişim firması işleten Arjantinli bir aile gibi davranıyorlardı. Evde iki çocuklarıyla sadece İspanyolca konuşmuşlardı. Bir başka ajan da Brezilya vatandaşı gibi davranmış ve istihbarat toplamaktan hüküm giymeden önce Norveç'te bir üniversitede ders vermişti.
Rus dış politika analisti Igor Gretskiy yaptığı açıklamada "Rus casuslarının Batı'daki faaliyet düzeyinin çok yüksek olduğunu anlamalıyız" diye konuştu. Estonya'daki Uluslararası Savunma ve Güvenlik Merkezi'nde araştırmacı olan Gretskiy, "Dış istihbarat faaliyetleri Rus dış politikasında bir önceliktir ve Sovyet döneminden bu yana hep böyle olmuştur" dedi.
Rusya'nın Ukrayna'yı geniş çaplı işgali ve devam eden savaşından bu yana, Rusya ile Batı arasındaki diplomatik ilişkiler kesildi. Yine de Batılı ve Rus diplomatlar aylarca, nihayetinde Perşembe günü gerçekleşen esir değişimini üzerine müzakereler yürüttü.
Rus dış politikası konusunda kıdemli bir uzman olan Witold Rodkiewicz, "Bence bu takasın vakti Rusya tarafından bilinçli bir şekilde seçildi" dedi.
Varşova'daki Doğu Araştırmaları Merkezi'nden Rodkiewicz, "Rus tarafı ana düşmanının iç siyasetini çok dikkatli bir şekilde gözlemliyor ve bu zamanlama tesadüfi değil" dedi. Rodkiewicz'e göre Rus yetkililer, esir takasının Kasım ayındaki ABD başkanlık seçimleri öncesinde mevcut Demokrat yönetimin kampanyasına hizmet edeceğini anladılar. ABD Başkanı Joe Biden ve şu anda Demokrat Parti'nin Kasım ayındaki başkanlık seçimleri için önde gelen adayı olan Başkan Yardımcısı Kamala Harris bu süreçten başarılı çıkmış görünüyor. Hem Biden hem de Harris, serbest bırakılan iki ABD vatandaşı Evan Gershkovich ve Paul Whelan'ı karşılamak üzere Washington'daki pistte hazır bulunuyordu.
İLKELERDE RADİKAL DEĞİŞİKLİKLER
Mevcut yönetimin esir takasını gerçekleştirmesi, Donald Trump'ın Rusya ile sadece kendisinin başarılı bir şekilde müzakere edebileceği yönündeki söylemine ciddi bir darbe vurdu. Trump'ın ve onun yeni prensesi JD Vance'in Ukrayna'yı destekleme konusundaki ılımlı görüşleri göz önüne alındığında, Putin'in Beyaz Saray'da ikinci bir Trump yönetimi görmekten memnun olacağı varsayılıyordu. Ancak bir önceki Trump yönetimi ABD ile Rusya arasında özel bir ilişkiye yol açmamıştı.
Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov Haziran ayında gazetecilere yaptığı açıklamada Trump'ın 2017-2021 yılları arasındaki başkanlık döneminin Rusya için "iyi bir şey" getirmediğini söylemiş, ancak Moskova ile Washington arasında "bir miktar" diyalog olduğunu da eklemişti. Bu, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik geniş çaplı işgalini başlatmasından önceydi.
Rodkiewicz'e göre esir takasının ardındaki ana nedenlerden biri, mevcut ABD yönetimini Ukrayna ve doğu ile batı arasındaki daha geniş çaplı çatışmalar konusunda "müzakere için bazı tekliflerle gelmeye" teşvik etmekti. Rodriewicz, Rusya'nın görüşmelere başlama inisiyatifini ortaya koyan tarafın "bir anlaşmaya varmak için daha istekli olduğunu gösterdiğini" anladığını söyledi. Şu anda yeni bir barış zirvesi öneren Ukrayna'dır ve Kiev'in barış formülünü kabul etmesi koşuluyla Rusya'nın da katılması bekleniyor.
Moskova'nın, Rusya tarafından işgal edilen toprakların geri alınması gibi temel bir ilkeye dayanan Ukrayna'nın planına dayalı görüşmeleri kabul etmesi konusunda çok az umut var. Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov dün yaptığı açıklamada esir takası anlaşmasının Ukrayna'daki çatışmayla ilgili olası görüşmelerle ilgisi olmayan "tamamen farklı ilkelere" dayandığını söyledi.
Ankara'da gerçekleşen esir takasında Türkiye'nin oynadığı rol hiç şüphesiz kayda değerdi. NATO üyesi olmasına rağmen Türkiye, savaşın şimdiye kadarki seyrinde Rusya ve Ukrayna arasında ciddi bir denge unsuru oldu.
"TARİHİ DÜŞMAN" VURGUSU
Washington Enstitüsü Türkiye Araştırma Programı Direktörü Soner Çağaptay, RTÉ News'e verdiği demeçte Türkiye'nin savaştaki tutumunun "Ukrayna yanlısı olduğunu ancak Rusya karşıtı olmadığını" bildirdi.
Bilindiği üzere Türkiye, Ukrayna'ya insansız hava araçları sağlayarak askeri destek veriyor ve Rusya'nın Kırım dahil Ukrayna topraklarını işgaline karşı çıkıyor. Ankara, 2014 yılında Moskova'nın yarımadayı yasadışı ilhakından bu yana tutumunu değiştirmedi.
Çağaptay, Türkiye'nin Ukrayna'nın Rusya'nın kontrolü altına girmesini istemediğini çünkü Rusya'nın Türkiye'nin "tarihi düşmanı" olduğunu söyledi. Ukrayna'nın alacağı bir yenilgi, Rusya'nın Karadeniz'de hakim güç haline gelmesi anlamına gelecektir ki Türkiye böyle bir durumu elbette istemez.
Türkiye aynı zamanda Rusya ile yakın ekonomik ilişkilerini de sürdürüyor. Ankara, Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarını desteklemedi ve şu anda Rus ham petrolünün büyük bir alıcısı konumunda. Bu süregelen denge ve Türkiye'nin esir değişimindeki rolü, Türkiye'yi Ukrayna ve Rusya arasındaki görüşmelerde potansiyel bir arabulucu olarak listenin üst sıralarına yerleştiriyor.
Çağaptay verdiği röportajda "Ukrayna'da ateşkes görüşmeleri olacaksa bu görüşmelerin kesinlikle Türkiye'de yapılacağını düşünüyorum. Her iki ülkenin de güvendiği tek büyük güç Türkiye'dir" dedi. Serbest bırakılan 16 Batılı ve Rus vatandaşı, aileleriyle birlikte çilelerinin sona ermesinden memnun. Ancak bu tür bir esir takasının uzun vadeli bir dezavantajı olabilir.
Batı ülkelerinde faaliyet gösteren Rus ajanlarına, yakalansalar bile Rusya'nın diplomatik kurumlarının onları evlerine geri götürmek için elinden geleni yapacağına dair bir sinyal gönderiyor. Cinayetten hüküm giymiş olanlar bile...
