Usta gazeteci Hulki Cevizoğlu yeni kitabı, "Composito / Sosyoloji, Psikoloji, Din Felsefesi ve Astronomi Üzerine" ile hem mevcut" bazı problemleri çözmek" hem de "yeni problemler kurmak" iddiasının ötesinde "yeni bir yaklaşım" da ortaya koyuyor. Çalışmasının tam anlamıyla "öncü bir teklif" olduğunu vurgulayan Cevizoğlu "compositio"nun peşinde, birleştirmeyi amaçladığını belirterek şu değerlendirmeyi yapıyor:
Ünlü sosyolog Georg Simmel, "Kanıtlanamayacak konular hakkında konuşmaya iznimiz varsa şayet" diyor ve devam ediyor; Kanıtı olan bilimler var, olmayanlar var. Bilim tarihine baktığımızda, pek çok buluşun bir "zihin sıçraması" ile gerçekleştiğini görüyoruz, hatta -özellikle astronomide- "amatörlerin" çok büyük buluşlara imza attığına tanığız. (Kategorize edilmek istemem, çünkü kategorilerin tümden tanımlayıcı olduğuna inanmıyorum. O nedenle, Alman sosyolojisinin kurucularından Simmel'in bir sözüyle başlıyor -ve daha sonra devam edecek olmam- olmam benim -yalnızca- Simmelci olduğum anlamına gelmemeli.) Sosyolog Simmel'in yukarıdaki sözü, mütevazılığın bir işareti. Bir başka sözü daha var ki, o da geleneksel yaklaşımı yok ediyor: ''Sosyoloji problem çözmekten çok, problem kurmakla ilgilenmelidir!"
Benim bu kitaptaki sözlerim, hem mevcut "bazı problemleri çözmek" hem de "yeni problemler kurmak" iddiasının yanı sıra "yeni bir yaklaşım" da getirmektedir.
Yüzyılların felsefi tartışması (düalizmi) olan "kötülük problemine" (Teodise) getirdiğim yaklaşım problem çözümüne somut bir örnektir. Pek çok kişi bunu "yeni problem kurmak" olarak da değerlendirebilir. Aynı biçimde, "ürettiğim yeni kavramlar" da (Kentsel imparatorluklar, ütopya yıkıcılığı, gönüllü gözetim, yetersizliğin baskısı, elekçiler, kendine-yarar, gözetleyene-yarar, sahte sunucular, birbirini kopyalamak, âlim-i sınırlı, kadir-i sınırlı, birleştirme sere-monileri) bu kapsamda sayılabilir.
Getirdiğim "yeni yaklaşım" ise, bir "compositid'dur. Bu kitap "birleştirmeyi amaçlıyor. (Astronomi Tarihi -bilim tarihi- okurken Latince ile sıkça karşılaştım ve sevdim. Başlığı, bilimsel ilerlemenin başlangıcında kullanılan temel dil olan Latinceden seçtim.) Bu kitap bir anlamda "öncü bir tekliftir" de aslında. Sosyolojiyi, (sosyal) psikolojiyi, din (felsefesini) ve astronomiyi birlikte düşünmeden "ortak" bir gerçeğe ulaşılamaz. Psikolojiyi bilmeden din, evrim kuramlarını bilmeden yaratılış, sosyal psikolojiyi bilmeden sosyoloji ve sinir bilimini bilmeden din felsefesini (özgür irade ve Tanrı kavramlarını) anlamak mümkün değildir. Fransız filozof ve sosyolog Pierre Bourdie'nun "homo-academicus" olarak adlandırdığı bilim insanları kendi "habitatından" çıkmalıdır artık. Bir "birleştirme seremonisine" ihtiyacımız var. Seremoniyi ben başlatıyorum. Bilim tarihine baktığımızda bilimin kurucu babalarının birer "doctor universalis" (evrensel bilgin) ya da "doctor mirabilis" (olağanüstü bilgin) diye anıldıklarını görürüz. Tekrar o zamanlara dönmenin zamanı gelmiştir. (Bunu da "yeni bir problem kurmak" kapsamına alabiliriz.)
Bu düşüncelerle "çok yönlü doktora çalışmalarına" başlamıştım. Yakında çok daha iddialı başka -temel- eserlerle karşınızda olmayı umuyorum.
Kitaptaki bazı konu başlıkları şöyle: *Çağdaş Toplum ve Endüstri *Televizyon ve Simgesel Linç *Goffman'ı Okumak: Benliğin Sunumu *Foucault'yu Okumak: Ütopik Beden *Hükümetler ve Hükümet Dışı Örgütler *Otorite, Tahakküm ve Rıza *"Metnin (Bağlamın) dışında Bir Şey Yok" *Kentsel İmparatorluklar *Türk Halkı Acıyor Ama Ötekileştiriyor! *Sahte Bilinç, Toplumsal Boyunduruk Elekçiler ve Egemen Düşünceler *"Günah ve İnançsızlık" *Ortaçağ Hıristiyan Dünyasında Astronomi ve Bilim.
Ceviz Kabuğu Yayınları Tel:(0312) 441 33 45
***
Her işin başı ilim
İnsanlığın ortak malı olan bilimin gelişmesinde tarih boyunca çok farklı medeniyet, kültür, dil, din, gelenek ve âdet bilim bayrağını elden ele bir süreklilik içinde taşıyarak bugünkü seviyesine kadar ulaştırabilmiştir. Bilim, tarih boyunca yeşererek gelişebileceği ortamlar bularak bir medeniyetten diğerine geçebilmiştir. Birçok ülkenin aydınları bu gelişmenin sanki sadece Batı medeniyetinin katkısı ile olduğu düşüncesindedir. Batı medeniyetini tetikleyen ve bugünkü bilimsel seviyesine getiren bilim felsefesi, mantık, akılcılık ve deneycilik konularında yapılan öncelikli çalışmalardır. Bilim tarihinin seyrini bilmek ve bu arada bizim kültürümüzün de bugünkü bilimsel teori, deney ve anlayışlara geçmişte de olsa ne kadar fazla katkıda bulunduğunu görmek gerekir. Bu gerçeğin bilinmesi ile araştırıcıya ilave merak ve cesaret gelebilir. Zekai Şen'in bu düşüncelerle kalebe almış olduğu "Bilim ve Türkiye" adlı bu kitapta, Türkiye'de bilimin geçmişi, bugünü ve geleceğine ışık tutabilecek değişik konular izah ediliyor. Bilimsel çalışma çıktılarının nesnellik niteliğine sahip olması için araştırıcının öznel düşünce sistemindeki kültür, dil, din, felsefe, mantık, temel bilgi vb., konularını da içine alan dinamik bir süreçten geçmesi gerektiği vurgulanıyor.
Kitaptaki konu başlıklarından bazıları şöyle: *Bilim ve Bilimsellik *Bilim Nedir? *Bilim Felsefesi ve Bilimselliğin Ölçütü *Bilimsellik ve Bilimperestlik *İlim ve Bilim *Bilim Kanunlarının Benzerliği *Bilim, Bilim İnsanı, Toplum ve Bilimsel İşlev *Bilim İnsanı Vasıfları *Matematik, Geometri ve Belirsizlik *Bilimde Eleştiri ve Yöntem *Bilim Felsefesi Eleştirisi ve Bulanık Akılcı Eleştirel Yöntem *Eleştirilmeyen Bilim Bilim Değildir *Bilimsel Eleştiri mi? Eleştirel Bilim mi? *Bilimde Sıra Dışı ve Klasik Düşünme ilkeleri *Bilimsel Kuramlar ve Belirsizlik Dünyası *Bilim ve Belirsizlik *Bilim, Akıl, Mantık ve Soru Sormak *Bilimde Sözel Üretkenlik *Türkiye'de Bilim *Osmanlı'nın Son Döneminde Bilim ve Teknoloji *Türkiye'de Bilgi Üretimi ve İletişimi *Türkiye ve Bilim *Cumhuriyetimizin Bilim Politikası *Türkiye Cumhuriyeti'nde Bilimin Tarihi ve Geleceği *Türk Biliminin İhraç Edilmesi ve Yabancı Öğrenciler *Bilim ve Toplum *Medeniyetler ve Bilim *Bilim ve İnsan Hakları *Bilimsel Gelişme ve insan Hakları *İslam Düşüncesinin Batı Bilimine Katkısı
TÜBİTAK Yayınları Tel:(0312) 298 96 51
***
Gökalp'ten iki makale
Ziya Gökalp'ın Millî Tetebbûlar Mecmuası'nda yayımladığı "Bir Kavmin Tedkîkinde Takip Olunacak Usul" ve "Eski Türklerde İçtimaî Teşkilatla Mantıkî Tasnifler Arasında Tenâzur" başlıklı 2 önemli makalesi Ötüken Neşriyat tarafından kitaplaştırıldı. Gökalp'ın ilk yazısı ilm-i akvâm, kavmiyat veya günümüz tabiriyle etnoloji biliminin alanına giren bir konuda yazılmıştır. İkinci yazı ise içtimaiyat, yani sosyoloji alanında bir yazıdır. Her 2 yazı da yüksek seviyede bir tetebbû, yani inceleme ve araştırma yazısı, daha doğrusu bilimsel makale.
Ötüken Neşriyat Tel:(0212) 251 03 50
***
Musikimizin büyük ustası
Günümüzde Klasik Türk Müziği'nin geçmişten gelen çizgisine sâdık kalarak bu müziği icra eden sayılı sanatçılardan Münip Utandı, araştırmacı yazar Fatih Erbaş'ın, "Münip Utandı Bir Meş'aledir" adlı kapsamlı çalışmasının konusu oldu. Fatih Erbaş kitapta Münip Utandı'yı ailesi, doğduğu ve büyüdüğü çevre, mahallesi, arkadaşları, okulları, yaptığı işler, çalıştığı kişiler ve hâtıralarıyla birlikte okura sunuyor. 1952 yılının bir ağustos gününde başlayan hayâtının bugüne uzanan sayfalarını Münip Bey'le birlikte aralamaya çalışıyor.
Hülbe Yayınları Tel:(0212) 516 23 56
