Korona virüs salgının etkisi ve ekonomik kriz nedeniyle emeklillerin gözü kulağı SGK’nın rekor bütçe açığı da büyümeye devam ediyor.
Karar gazetesinde yer alan habere göre, 1995 yılında vergi gelirlerinin yüzde 10’u ve GSYH’nın yüzde 1,01’i seviyesinde olan sosyal güvenlik açığı, 2020 yılında çok daha yüksek seviyelere ulaştı. Yılın ilk 11 ayında SGK’ya yapılan bütçe transferi 231 milyar liraya ulaşırken, bu açık transferi vergi gelirlerinin yüzde 30,6’sına karşılık geliyor. Aynı zamanda SGK açık transferi de 2017 yılında GSYH’nın yüzde 4,27’si seviyesine ulaşırken, bu tutarın 2020 yılında yüzde 5,0’lere ulaşması bekleniyor.
Sosyal güvenlik sistemi iki temel noktadan etkileniyor. İlk olarak kayıtlı çalışan sayısı, yani prim ödeyenlerin sayısındaki artış. 2015 yılında 19 milyon 217 bin kişi ortalama prim ödemesinde bulunurken, bu sayı 2020 yılı ilk 11 ayında ortalama 20 milyon 441 bişn kişiye ancak yükselebildi. Son 5 yılda SGK primi ödeyenlerin sayısında sadece 1 milyon 223 bin kişilik artış yaşanırken, emekli aylığı tarafında durum çok daha farklı. 2015 yılında emekli maaşı alanların sayısı 11 milyon 755 bin kişi iken bu sayı Kasım 2020 yılında 13 milyon 254 bin kişiye yükseldi.
Yani son beş yılda prim ödeyenlerin sayısı 1,2 milyon kişi artış gösterirken, emekli maaşı alanların sayısı 1,9 milyon artış gösterdi. Gelirin görece azaldığı ama giderin arttığı bu dönemde SGK’ya yapılan bütçe transferleri de yaklaşık olarak yüzde 5,0’e ulaşmış oldu.
EMEKLİ SAYISI ARTTI PRİM GELİRİ DÜŞTÜ
Sosyal Güvenlik Kurumu-SGK aslında çalışanlardan elde ettiği primlerle emeklilerin maaş giderlerini ve kapsamda yer alan vatandaşların sağlık giderlerini gerçekleştirmektedir. Ekonominin durgunluğa girdiği yıllarda emekli sayısı artmaya devam ederken, çalışan sayısındaki azalış veya durağanlık toplanan prim gelirlerini düşürmektedir.
Örneğin 2009 yılında yaşanan küresel krizle beraber SGK açığı artmış ve bütçeden ödenen açık finansmanı 35 milyar liradan bir anda 52,6 milyar liraya yükselmişti. GSYH tutarındaki gerilemeyle beraber SGK’ya aktarılan bütçe kaynağı yüzde 3,52 seviyesinden hemen yüzde 5,26’ya yükselmişti. Son 5 yılda SGK kapsamında çalışan sayısının beklenenin altında kalması ile SGK açığı hızla artmış ve 2015 yılında 79 milyar liradan 2020 yılı ilk 11 ayında 231 milyar liraya çıkmıştı.
SGK’ya bütçeden yapılan transfer ödemesi 2019 yılında da 196,8 milyar lira seviyesindeydi. Bu tutar ise toplanan vergi gelirlerinin yüzde 29,2’sine karşılık geliyordu. Nitekim 2020 yılında SGK’ya yapılan bütçe transferinin vergi gelirlerine oranı da yüzde 30,6’ya ulaşmış oldu.
HAZİNEDEN REKOR TRANSFER
Yaklaşık 25 yıl önce, yani 1995 yılında üç emeklilik kurumu vardı. Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK); Esnaf emeklilik sistemi Bağ-Kur ve memur emeklilik sistemi Emekli Sandığı. Bu üç kurumun toplam açığı ise 108 milyon liraydı. 1996 yılında bu açık 335 milyon liraya yükselirken, 1997 yılında 760 milyon liraya çıktı. 1998 yılında üç emeklilik kurumunun toplam açığı 1.4 milyar liraya ulaşırken, bu tutar 1999 yılında 2,75 milyar liraya ulaştı.
Sosyal güvenlik sistemine bütçeden yapılan transfer ödemelerinin bütçenin vergi gelirlerine oranına bakıldığında tablo oldukça önemli. 1995 yılında ülkede toplanan vergi gelirlerinin yüzde 10’u sosyal güvenlik açığına giderken bu oran 1996 yılında yüzde 14,9’a ve 1997 yılında da yüzde 16,0’ya yükseldi. 1999 yılında vergi gelirlerinin yüzde 18,6’sı sosyal güvenlik açığına giderken son yıllarda bu oranın yüzde 25’lerden yüzde 30’a çıktığı görülüyor.
2020 yılının ilk 11 ayında ülkemizde toplanan 755 milyar lira vergi gelirine karşılık sosyal güvenlik sistemine bütçeden aktarılan kaynağın 231 milyar liraya ulaştığı görülmektedir. Bu tutar vergi gelirlerinin yüzde 30,6’sı ederken, 2019 yılında bu oran yüzde 25,2 seviyesindeydi.
Kısaca 90’lı yıllarda çok daha az orana sahip vergi geliri olmasına rağmen bu vergi gelirlerinin de yüzde 15’i emeklilik sistemi açığına aktarılıyordu. Oysa yeni vergi zamları ve yeni vergilerle hızla artan vergi gelirlerine rağmen sosyal güvenlik açığının oranı da yüzde 25-30 bandına oturmuş oldu.
