LEVENT DOĞAN - SPOR PSİKOLOĞU
Geçtiğimiz hafta gündemimizde Galatasaray''ın UEFA Avrupa Ligi''ndeki zorlu Barcelona maçı vardı.
Futbolda uzun süredir özlediğimiz bir heyecanı tekrardan tattık.
Gündemimizdeki bu güç maç vesilesiyle spor psikolojisi literatüründe oldukça önemli bir yere sahip olan choking (boğulma, tıkanma) kavramını sizlere tanıtmak istedim.
Hatta bu maçtaki gözlemlerimle de örneklem oluşturacağım.
Bu maçta olduğu gibi, önemli müsabakalar öncesi oyuncuların ve teknik heyetin üstünde yoğun bir baskı vardır.
Bu baskıları dışsal ve içsel olarak ikiye ayırırız.
Dışsal baskılar, taraftar ve kulüp beklentileri; milyonların sizi izleyişi gibi oyuncunun dış dünyasındaki uyaranlardır.
İçsel baskılar ise adından da anlaşılacağı üzere oyuncunun iç dünyasındakilerdir.
Yani, düşünceleri; öz-konuşmaları.
Oyuncunun teknik, taktik ve fiziksel antrenmanları bu baskılarla baş etmek için yeterli olmaz.
Zira bunlara ek olarak psikolojik/mental antrenman yapmalıdır.
Çünkü "baskı" düşünceler ve duyguları içeren bir psikolojik değişkendir.
Eğer oyuncu, baskı altında hissederse, uyarıcıları tespit etmelidir.
Dolayısıyla, bir performans/spor psikoloğu ile bu baskılarla baş edebilmek için psikolojik beceri antrenmanları yapmalıdır.
Aksi takdirde, performans zedelendir ve hatta boğulma yaşanır; oyuncu tıkanır.
Boğulma/tıkanma dediğimiz kavram, oyuncunun her zaman başarıyla gerçekleştirdiği bir atletik beceriyi/hareketi (örn. penaltı vuruşu, kale vuruşu gibi) beklenenin aksine gerçekleştirmesidir.
Sonrasında ise aksine gerçekleşen bu beceri bir süre devamlı olarak bu şekilde tekrarlanır.
Galatasaray v Barcelona maçından buna bir örnek oluşturalım.
Iñaki Peña Galatasaray''ın kalesini, doğduğu, büyüdüğü ve yetiştiği ve hatta hâlâ üyesi olduğu Barcelona takımına karşı ilk maçta çok iyi korudu.
Ardıdan, sosyal ve geleneksel medyada hem gazetecilerin ve taraftarların hem de iki kulübün gözleri Peña''ya çevrildi.
Yani yoğun bir dışsal uyarıcı Peña''ya bir baskı oluşturdu.
İç dünyasında neler döndüğünü bilmesek de genelde dışsal bu baskılar içsel baskıları da yaratabilir.
"Ya hata yaparsam?" vb. düşünceler oluşursa artık performansı etkileyecek yoğun bir stres ile oyuncu baş başa kalır.
Peña oluşan bu beklentilerle ve gözlerin onda oluşuyla baş edememiş olacak ki, genelde çok iyi olan top dağıtma becerisini son maçta bir felakete çevirdi.
Kötü bir pas ardından bir diğerini izledi.
Yeniden bir degaj ile oluşan hata sonucu tekrar bir pas hatası yaptı.
Yani boğuldu; performansta "choking" yaşadı.
Dolayısıyla ya gerekli psikolojik antrenmanları yapmadı ya da yetersiz kaldı.
Veya bu antrenmanları performans anına uyarlayamadı.
İşte Peña gibi elit sporcuların, oldukça baskı altındaki müsabakalarda boğulma gibi deneyimlerle baş edebilmesinin yolu, bu antrenmanları düzenli ve profesyonel bir yardım ile yapmalarıdır.
Dünya çapındaki elit sporcular, bu hazırlıkları asla atlamaz.
Örneğin, Federer ve Nadal gibi üst düzey tenisçiler için bir servis antrenmanı kadar psikolojik antrenmanlar da önemlidir.
Çünkü hatalı bir servisi bir diğeri takip etmemelidir.
Ederse, müdahale ederler ve boğulmayı engellerler çünkü buna çoktan hazırlardır.
Sporda önemli olan bu kavramın, ülkemiz güncel sporunda tanınması ve müdahale planlarının uzmanlarca gerçekleştirilme imkanları sağlanmalıdır.
