İngiliz monarşisi Apia'daki liderlere "geçmişimizin en acı yönlerinin yankılanmaya devam ettiğini" anladığını söyledi. Ancak Charles, etkinlikteki bazı liderlerin ısrarla talep ettiği mali tazminatlardan bahsetmedi ve bunun yerine onları "doğru dili" ve "eşitsizliğin olduğu gelecekte doğru seçimleri yapmamıza rehberlik edecek" bir tarih anlayışını bulmaya teşvik etti.
İngiltere'nin devlet başkanı olarak ilk kez Milletler Topluluğu Hükümet Başkanları Toplantısı'na (CHOGM) katılan Charles, "Hiçbirimiz geçmişi değiştiremeyiz ancak geçmişimizden ders çıkarmak ve süregelen eşitsizlikleri düzeltmek için yaratıcı yollar bulmak için tüm kalbimizle çabalayabiliriz" dedi.
İngiltere Başbakanı Keir Starmer da daha önce toplantının geçmişe saplanıp kalmaması ve "tazminat hakkında çok, çok uzun ve bitmek bilmeyen tartışmalara" girilmemesi gerektiğini vurgularken, yumuşatıcı bir ton kullandı.
Starmer zirvede, "zor" bir ortak tarihin kabul edilmesinin önemli olduğunu ve "burada hislerin gücünü anladığını ve telafi edici adalet yoluyla geçmişin zararları ve adaletsizlikleriyle yüzleşmek için bazı çağrılar olduğunu" söyledi.
Uganda ve Tanzanya liderlerinin de katıldığı toplantıda Starmer, "Geleceğin geçmişin gölgesinde kalmaması için birlikte çalışmak" istediğini söyledi ve gelecek yıl köleliğin mirasından en çok etkilenen ülkelerin liderleriyle bir İngiltere-Karayip forumu düzenleme sözü verdi.
Britanya'nın transatlantik köle ticaretine katılımını ele alış biçimi, birçok gözlemci tarafından Milletler Topluluğu'nun modern dünyaya uyum sağlaması için bir turnusol testi olarak görülüyor. Diğer Avrupa ülkeleri ve bazı Britanya kurumları ticaretteki rollerini kabul etmeye başladı.
Birleşik Krallık, milyonlarca Afrikalı vatandaşın yüzyıllar boyunca kaçırılıp Karayipler ve Amerika'daki plantasyonlara götürüldüğü ve birçok bireyi ve şirketi zenginleştirdiği ticaretteki rolü için hiçbir zaman resmi olarak özür dilemedi. Çalışmalar, Britanya'nın kölelerin torunlarına tazminat olarak yüz milyonlarca ila trilyonlarca dolar arasında borçlu olacağını tahmin ediyor.
Bahamalar Başbakanı Philip Davis Perşembe günü Starmer ile konu hakkında "açık" bir görüşme yapmak istediğini ve liderlerin etkinlikteki son açıklamasında tazminat meselesinin de gündeme getirilmesini isteyeceğini söyledi. Gambiya, Gana ve Lesotho'dan gelecek Commonwealth Genel Sekreteri adayı olan üç aday da kölelik için telafi edici adalet politikalarını destekledi.
