Hürriyet’ten Gaye Kobal’ın haberine göre, korona virüs geçiren bazı bireyler, test sonuçları negatife dönse de hastalığın bazı etkilerinden kurtulamıyor. Bu durum iyileşen hastaların yaşam standartlarının eskisi gibi olmasına engel oluyor.
Uzun covid diye adlandırılan bu süreç geçici mi, yoksa etkiler kalıcı mı?
Uzun covid''i önlemenin bir yolu var mı?
Aşılanma nasıl etki edecek?
Hastalar neler yaşıyor?
Uzun Covid yaşayan hastalarla ve (haberin devamında) konunun uzmanlarıyla konuştuk.
‘İŞİME DEVAM ETMEKTE ZORLANIYORUM’
A.Y. (49): Yaklaşık 2 ay önce korona virüs oldum ve hastaneye yatmadan, solunum cihazına ihtiyaç duymadan evde atlattım. Atlattım dediğime bakmayın, koronavirüs pozitifken yoğun yaşadığım yorgunluk hissi hala devam ediyor. Sadece ilk zamanki kadar zorlayıcı değil, günlük rutinime elimden geldiğince devam ediyorum. Bir firmada depo görevlisi olarak çalışıyorum ve işim sebebiyle gün içinde ağır eşyaları araçlara yükleme yapıyorum. Önceden kolaylıkla yaptığım bu iş koronavirüs sonrasında beni zorlamaya başladı. Artık çok daha hızlı yoruluyor ve hala eskisi kadar sağlıklı nefes alamıyorum. Emekliliğime az kaldığı için işime devam ediyorum ama yeterince zor oluyor.
‘PSİKOLOJİK YÖNÜYLE HALA SAVAŞIYORUM’
C.A. (32): Koronavirüsün fiziksel belirtileri kadar psikolojik yönüyle de çok savaştım, hala da savaşıyorum. Hastalığa dair bilinen semptomlar yaklaşık 10 gün sürdü. Öksürük ise 3 hafta kadar devam etti ancak hastalığın başında olduğu gibi negatife dönmemi takip eden 2 ay boyunca da halsizlik şikayetim devam etti. Sürekli aktif olarak spor yapmama rağmen bu 2 ay süresince hiç spor yapamadım. Herhangi bir gündelik aktiviteyle bile kolayca yorulabiliyorken spor yapmak neredeyse imkansız hale geldi. Bu belirtileri el parmakları arasında deri döküntüleri de izledi. İş hayatına üçüncü aydan itibaren devam edebildim.
‘YOĞUN SAÇ DÖKÜLMESİ YAŞADIM’
A.T. (42): Koronavirüsün bende bulunan en belirgin etkisi getirdiği endişeli ve kaygılı ruh halinin uzun süreli varlığı oldu. Fiziksel olarak ise, ilk iyileşme dönemim olan birinci ayda çabuk yorulma ve derin nefes alma ihtiyacı isteği belirgindi. Bu dönemde burun temizliği yapılırken sümkürme anlarında görülen ve yaklaşık 1 ay kadar süren hafif kanlı burun akıntısı vardı. Bu şikayetlerim azalmaya başladığında ise yoğun saç dökülmesi yaşamaya başladım. Koronavirüs testim negatif oldu ama sürekli farklı etkilerini yaşamaya başladım. Yaklaşık 4 ay sonunda günlük rutinime dönmeye başladım.
‘BANA KALAN YORGUNLUK OLDU’
S.E. (55): Koronavirüs ilaçlarını kullanmaya başladıktan 1-2 gün sonra tat alma duyumu kaybettim. Yiyeceklerden hiçbir şekilde tat alamadım. Koronavirüsü atlattıktan sonra diğer belirtilerin kaybolmasına rağmen tat alamama sorunum uzun süre daha devam etti. Ancak gün geçtikçe yavaş yavaş tat alma duyum yerine geldi. Bu süre zarfında yediğimden ve içtiğimden hiçbir şey anlamadım. Koronavirüsten bana kalan ise yorgunluk oldu. Günlük ev işlerimi gerçekleştirirken hala çok çabuk yoruluyorum ve eskisi gibi dinç değilim. Bu etkinin de tıpkı tat alma gibi zamanla geçeceğini umuyorum.
‘VÜCUDUM HİÇ ANTİKOR ÜRETMEDİ’
H.T. (35): Kalın bağırsağım yok ve demir eksikliği anemisi rahatsızlığım var. Bunlar sebebiyle zaten koronavirüse yakalanmaya yatkın bir bünyem vardı. Testim pozitif çıktıktan beş gün sonra virüsün akciğerlere indiği tespit edildi ve hastaneye yattım. Koronavirüsün 17. gününden itibaren kalpte ritim bozukluğu ve nabız yüksekliği görülmeye başlandı. Bir ayın sonunda ise bunlara bir de tansiyon yüksekliği katıldı. Koronavirüs testim negatif çıktı ama hala tansiyon ve nabız düzenleyici ilaçlar kullanmaya devam ediyorum. Hala sabahları mide bulantısı ve yorgunluk şikayetim devam ediyor. Yapılan testler sonucu vücudumun koronavirüse karşı hiç antikor üretmediği de ortaya çıktı. Neyse ki bu dönemde evden çalışmaya devam ediyorum, hala iş yerine gidecek kadar iyi hissetmiyorum.
UZMANLAR NE DİYOR?
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Dr. Öğretim Üyesi Rıdvan Karaali, uzun covid etkilerinin hastalığı geçirenlerin yüzde 10’unda görüldüğünü belirterek tüm merak edilenleri hurriyet.com.tr için anlattı.
''UZUN COVİD'' SÜRECİ GEÇİCİ Mİ, YOKSA ETKİLER KALICI MI?
Son dönemlerde yapılan bazı çalışmalar yeni tip koronavirüs (Covid-19) hastalığından iyileşen bazı kişilerin, hastalık esnasında görülen semptomlarının uzun sürmesinin yanı sıra, bilişsel problemler, odaklanma problemi ve uykusuzluk gibi problemlerle baş ettiğini ortaya koymuştur. Halsizlik, çabuk yorulma, öksürük gibi semptomlar bir süre sonra gerileyebilirken, özellikle bilişsel bozukluk, uykusuzluk gibi yakınmaların, sürecin de getirmiş olduğu stres nedeniyle daha uzun sürebileceği bildirilmektedir. Bu nedenle hastalığın ve sürecin getirdiği stres göz önüne alındığında, günlük yaşantımızı olumsuz etkilediğinde muhakkak profesyonel tıbbi destek almakta fayda olacaktır.
KİMLER RİSK ALTINDA?
Covid-19 hastalığını geçirenlerin yaklaşık yüzde 10’unda uzamış belirtiler görülmektedir. Tüm Covid-19 hastalığı geçirenlerde semptomların uzaması görülebileceği belirtilmekle beraber özellikle, hastalığı ağır geçirenler, hekimlerin önerdiği tedavileri kullanmayanlar, dengeli beslenmeyenler, düzenli ve dengeli uyumayanlar, altta yatan hastalığı olanlar, savunma sistemi baskılanmış olanlar ve savunma sistemini baskılayıcı ilaç kullananlarda riskin daha fazla olduğu söylenmektedir.
UZUN COVİD NASIL ANLAŞILIR?
Halsizlik, balgamsız hafif öksürük gibi belirtilerin 1-2 ay kadar sürebileceği öngörülmekle beraber, bu belirtilerin günlük rutin yaşantımızı olumsuz etkilemesi, giderek artması veya yeni belirtilerin ortaya çıkması halinde bir sağlık kuruluşuna başvurmak ve sürecin profesyonel ekip tarafından tanımlanıp yürütülmesi en doğru yaklaşım olacaktır.
KORONAVİRÜSÜN İNSANLAR ÜZERİNDEKİ UZUN DÖNEM YAN ETKİLERİ NELERDİR?
Virüs, hastalığı geçirenlerde, ağırlık derecesi ile ilişkili olmakla birlikte tuttuğu, etkilediği organlarda hasar oluşturabilir. Yani etkilenen organların fonksiyonlarında azalma, organların fonksiyonlarını kısmen yerine getirmesi veya getirememesi gibi. Bunun yanında hastalığın getirmiş olduğu fiziki stres, ruhsal stres ve sürecin uzamasının getirmiş olduğu stres (sosyal, ekonomik kaygılar vb.) ile birlikte uzun vadede bilişsel problemler ve uyku problemleri ile karşılaşılabilir.
UZUN COVİDİ ÖNLEMENİN BİR YOLU VAR MI? AŞILARIN BU KONUDAKİ ETKİSİ NE OLUR?
Uzun dönem etkileri en aza indirmenin en önemli yollarından biri, önlemlere sıkı sıkıya uyarak bu hastalığın daha az kişiyi etkilemesine katkı sağlamak. Hastalığa yakalanmış kişilerin tedavilerini düzenli kullanması, dengeli ve düzenli beslenmesi, iyi istirahat etmesi hastalığın uzun vadeli etkilerinin daha az görülmesine yardımcı olacaktır. Yine hastalığa yakalanmamış kişilerin beslenmelerine, uyku düzenlerine dikkat etmeleri hastalıkla karşılaşma durumunda savunma sistemlerinin çok daha etkin mücadele etmesine fayda sağlayacaktır.
Aşılama ile birlikte daha az kişi hasta olacağından uzun dönem etkilerinin görüldüğü kişi sayısı da azalacaktır. Aynı zamanda etkin aşılama ile birlikte tünelin sonunda görülen ışığın etkisi ile özellikle uzun dönemde baş edilmesi zor olan bilişsel problemler ve uyku problemlerinin aşılmasına yardımcı olacak ve yeni hastaların ortaya çıkmasında olumlu katkısı olacaktır.
UZUN COVİD İÇİN BİR TEDAVİ VAR MI, YOKSA KENDİLİĞİNDEN GEÇMESİ Mİ BEKLENMELİ?
Koronavirüs sonrasında halsizlik, çabuk yorulma, hafif öksürük gibi semptomlar haftalar içerisinde herhangi bir tıbbi tedavi gerektirmeden çoğunlukla kendiliğinden düzelebilmektedir. Ancak unutmamak gerekir ki, virüs hastalıkları (sadece koronavirüs değil) vücudumuzda bazı hastalıkları tetikleyebilir, daha önce sessiz olarak bulunan hastalığın belirti vermesine neden olabilir. Aynı zamanda hastalığın getirdiği stres ve sürecin uzaması, sosyal, okul, iş hayatımızla ilgili kaygıların artması nedeniyle uzun vadede depresif belirti, uykusuzluk vb. gibi bilişsel bulgular da oluşabilir.
Bir yılı aşkın süredir hayatımızı olumsuz etkileyen Covid-19 virüsünün kısa ve uzun dönem olumsuz etkilerinden en az düzeyde etkilenmek için "maske, fiziki mesafe, hijyen"den oluşan korunma paketine dikkatle riayet etmeliyiz. Etkili aşıların olması ve aşılamanın başarılı bir şekilde devam etmesi bizi rehavete itmemeli. Toplumun önemli bir bölümünün aşılanmasına kadar önlemlere sıkı sıkıya uymalıyız.
UZUN COVİD RESMİ BİR MALULİYET SAYILABİLİR Mİ?
Koronavirüs geçirenler ve uzun dönem etkilerinden mağdur olanlar bazen işlerine devam etmekte bile zorlanıyor. Avukat Elvan Kılıç ise çalışanların aklındaki soruyu yanıtladı: "Malulen emekli olmak için belli başlı şartlar vardır. Koronavirüs ise bu şartların çok daha altında kalıyor. Bu hastalık malulen emeklilik koşullarını karşılamadığı için koronavirüs etkileri devam da etse, işçi malulen emekli olma hakkına sahip olamıyor."
