İnsan vücudunda, kişinin sağlıklı bir şekilde yaşamına devam edebilmesi için pek çok farklı göreve sahip hücre tipleri bulunur. Kök hücreler ise vücutta tüm doku ve organların yapısını oluşturan hücrelerdir. Organizma içinde yer alan tüm hücrelere dönüşebilen ve ana hücre olarak tanımlanan kök hücreler, vücutta ihtiyaç duyulan her bölgede yer alır. Böylece hastalanan veya hasarlanan tüm doku ve organların yenilenmesinde rol oynar.
İhtiyaç duyulan hücre tipine dönüşerek; hastalık, yaralanma ve diğer sebepler nedeniyle oluşan organ ve doku hasarı ya da kaybını onarır. Bölünebilen yapıları sayesinde, aynı türden kök hücrelerin oluşumunda da rol oynarken aynı zamanda kas ya da kan hücrelerine dönüşebilirler. Pek çok farklı türü bulunan kök hücreler, kişi henüz anne karnında iken gelişimin ilk basamaklarında önemli rol oynayarak, organ ve dokuların oluşumunu sağlar.
Embriyonik kök hücre olarak tanımlanan bu hücrelerden farklı olarak insan vücudunda somatik kök hücreler yer alır. Dokuya özel ya da erişkin kök hücre olarak bilinen somatik kök hücrelerin yanı sıra iPS hücreleri olarak tanımlanan uyarılmış pluripotent kök hücreler de bulunur. Teknolojinin ve tıp biliminin gelişimi ile son zamanlarda yağ dokusundan ya da kemik iliğinden de alınabilen kök hücrelerin, bir başka kişiye nakli sayesinde pek çok farklı hastalık türü tedavi edilebilir. Hasta kişiye doğrudan damar yoluyla verilebileceği gibi hasarlı organa direkt olarak da nakledilebilen kök hücre, hasta vücuda girdiğinde çoğalarak organizmanın ihtiyaç duyduğu hücrelere dönüşerek, hastalıklı dokuyu ya da organı onarabilir.
KÖK HÜCRE TEDAVİSİ NEDİR?
İnsan vücudunda yer alan tüm yapıların kökenini oluşturan ve kendi kendini yenileyebilen kök hücreler pek çok hastalığın iyileştirilmesinde kullanılır. Kişinin kendisinden, uyumlu ya da yarı uyumlu olan donörden alınan kök hücreler, hasta kişiye nakledilerek hastanın hasarlanan hücre, doku ve organlarının yenilenmesi için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Önceden yalnızca kemik iliğinden alınan kök hücreler ile kök hücre tedavisi uygulanabilirken günümüzde vücut dolaşımında yer alan, yani periferik kandan ve kordon kanından da alınabilmektedir. Ayrıca son dönemde, yumurtadan (embriyonik kök hücre) ve yağ dokusundan da kök hücre elde edilebilmektedir. Kalp, beyin ve sinir hastalıklarının yanı sıra kemik iliği tedavisi genel olarak aşağıda sıralanan durumlarda başvurulan bir yöntemdir.
Doğuştan gelen metabolizma ya da enzimatik sistemden kaynaklanan anormallikleri düzeltmek
Hastalıklı ya da hasarlanan kemik iliğini iyileştirmek
Bağışıklık sisteminde var olan baskılanmanın giderilmesi hasarlanan doku ve organların iyileştirilmesi
Yapılan bilimsel araştırmalar neticesinde Alzheimer, Parkinson gibi progresif hastalıkların yanı sıra omurilik yaralanmalarına ve beyin damar tıkanıklığına bağlı olarak gelişen inme gibi pek çok nörolojik hastalığın tedavisi amacıyla da kök hücre tedavisinde önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
Kök hücre, beyin dokusunun içine verildiğinde yakın zamanda oluşan bazı hastalık ve zedelenmelerde, beyin içinde hasarlanan bölgeleri iyileştirme konusunda etkili olmasa da, sağlam olan beyin dokusu üzerindeki hücreleri harekete geçirerek, farklı bir şekilde iyileştirme sağladığı görülmüştür. Kök hücrelerin bu gibi yeni keşfedilen pek çok özelliği sayesinde yakın zamanda birçok hastalığın iyileştirilmesi için de kök hücre tedavisi uygulanabilir.
Pek çok farklı hastalığın iyileştirilmesi için araştırmaların devam ettiği kök hücre tedavisi çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir. Bu yüzden kök hücre tedavisi nedir ve kök hücre tedavisi hangi hastalıklarda etkilidir sorularına verilen yanıtın içeriği her geçen gün artmaktadır.
KÖK HÜCRE TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Günümüzde kök hücre yaygın olarak, periferik kan, kemik iliği ve kordon kanından alınarak kullanılır. Kişinin kendisinden alınan kök hücrenin yine kendisinde yer alan hasarlı bölgeye nakledilmesine otolog nakil; diğer donörlerden alınan kök hücrenin, hastaya nakledilmesine ise allojenik nakil denir. Bazı durumlarda da haploidentik nakil olarak tanımlanan, kök hücrenin kişinin kendisinden alınamadığı ve uygun donör bulunamadığı zamanlarda yarı uyumlu donörden alınan kök hücre ile uygulanan tedavi yöntemi bulunur.
Uygun kök hücrenin bulunmasının ardından, hastanın damar yolundan ya da hasarlı bölgenin direkt olarak üzerine enjekte edilir. Tedavinin başarı oranı, hastalığın türü, dönemi ve yaşanan komplikasyonlara göre değişiklik gösterir. Ayrıca bazı durumlarda kök hücre tutunması gerçekleşmeyebilir. Bu durumda kök hücre naklinin tekrarlanması gerekir.
