Türk kültürünün yazılı 3 anıt eserinden biri: Kutadgu Bilig
Türklerin İslamiyeti kabulünün ardından, eseri elimize geçen ilk Türk yazarı olarak kabul edilen Yusuf Has Hacib tarafından yazılmış, “Kutadgu Bilig” Ayşegül Çakan’ın günümüz Türkçesine aktarımıyla yeniden yayınlandı.
Yusuf Has Hacib, 11. yüzyılın en önemli Türk şair ve düşünürleri arasında yer alır. Hakkındaki bilgiler büyük ölçüde eseri Kutadgu Bilig’deki ifadelere dayanır. Karahanlılar döneminde yaşamıştır. Balasagun’da yazmaya başladığı eserini Kaşgar’da tamamlamış, Karahanlı hükümdarı Ulu Buğra Han’a sunmuş ve has hacib (baş vezir) unvanıyla ödüllendirilmiştir.
İyi bir eğitim gördüğü, Arapça, Farsça ve İslam öncesi Türk kültürünü iyi bildiği anlaşılan Yusuf Has Hacib, eserinde devlet adamlarının niteliği, birey, toplum, devlet ilişkilerinin nasıl düzenlenmesi gerektiği üzerinde durmuş, yaşadığı toplumun geleneksel değerlerine uygun olarak iyiliği, erdemi ve akılcılığı önermiştir. İslam kültürü etkisindeki ilk eser olan Kutadgu Bilig, doğu lehçesi yani Hakaniye Türkçesi ile yazılmıştır. Farsça ve Arapça sözcüklerin de kullanıldığı Kutadgu Bilig, yazarı olan Yusuf Has Hacip tarafından 1070 yılında Doğu Karahanlı Hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur. Türk Edebiyatı’nın aruz ölçüsü ile yazılan ilk eseri olma özelliğini de taşıyan bu ölümsüz eser, ayrıca edebiyatımızın ilk mesnevisidir. Kutadgu Bilig, en dar kelime anlamı ile “Mutluluk Veren Bilgi” demektir. 6645 beyitten oluşur. Eserde ideal bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği anlatılmıştır. Yazar Yusuf Has Hacip, eserde, bireyin ve toplumun mutlu olabilmesi için izlenmesi gereken siyaseti incelemiştir. Bu açıdan, bir politika kitabı yani siyasetname özelliği de taşır. Kutadgu Bilig’de dört kişi vardır. Bunlar sembolikleştirilmiş öğelerdir. “Gündoğdu” adı ile bahsedilen hükümdar, adaleti temsil ederken, “Aytoldı” adlı vezir mutluluğu, vezirin oğlu “Ögdülmüş” adlı kişi aklı ve “Odgurmuş” adlı dindar bir kişi de hayatın sonunu sembolize eder. Eser, bu dört kişinin karşılıklı konuşması şeklinde işlenmiştir. İyilik etmenin faydaları, bilgi ve aklın meziyetleri, devlet, adalet, çocuk terbiyesi, görgü kuralları, doğruluk, insanlık, dostluk ve evlilik gibi konulara değinilmiştir.
“Kitab-ı Divan-ı Lügati’t- Türk”le (1072) aynı dönemde yazılmış olan “Kutadgu Bilig” in elyazması 3 nüshası günümüze kadar uluşabilmiştir. Orhun Yazıtları, Kitab- ı Divan-ı Lügati’t-Türk ve Kutadgu Bilig, Türk edebiyatının 3 büyük yazılı anıtı olarak tanımlanmıştır. Bu yönüyle Kutadgu Bilig edebiyat tarihimizin en önemli eserleri arasındadır.
İş Bankası Kültür Yayınları Tel: (0212) 252 39 91
*******
Ağır basan hazinemiz
Ord. Prof. Dr. Fuat Koprulu Dede Korkut Kitabı değerini ifade edebilmek icin, “Butun Turk edebiyatını terazinin bir gozune, Dede Korkut’u obur gozune koysanız, yine Dede Korkut ağır basar” demiştir. Koprulu’nun bu sozu, mübalağalı olarak duşunulebilir. Ancak tum Turk edebiyatında Turk’un uzuntulerini, sevinclerini, kızgınlıklarını, dünyayı algılama tarzını, kısacası zihniyetini bu kadar saf ve ayrıntılı olarak yansıtan bir başka metnin elimizde olmadığı duşunulduğunde, bu sozun bir mubalağa değil, eserin biricikliğini vurgulayan aslında bir hakikat olduğu anlaşılır. Gurol Pehlivan’ın kaleme aldığı “Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım Dresden ve Vatikan Nushalarının Mukayeseli Bir İncelemesi” adlı akademik calışmada, Dede Korkut Kitabı’nın mevcut iki nushası olan Dresden ve Vatikan nushalarının halk bilimsel acıdan bir tahlili yapılarak, eserin oluşum ve aktarımında mustensihlerin rolleri uzerinde duruluyor. Yine bu bağlamda eserin ideolojik yapısı ve yaratım sureci inceleniyor. Yazmalar halinde bize ulaşmış eserlerdeki ideolojik yapılanmayı tahlil edebilmek icin, oncelikle, farklı nushalar halinde gelen eserin bu acıdan karşılaştırılmasının yapılması gerekmektedir. Cunku eserde gecen, dolayısıyla yazar/ şair/anlatıcıya ait olduğu duşunulen duşunce/duygunun, ona mı mustensihe mi ait olduğu tespit edilmelidir. Gurol Pehlivan’ın buyuk bir titizlikle kaleme aldığı Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım kitabı, bu coklu katmanlara dikkat cekerken, aynı zamanda eserden ayrı olarak mustensihlerin de bir ideolojilerinin olup olmadığını irdeleniyor. Turk kultunun en önemli yaratımlarından biri olarak kabul edilen Dede Korkut Kitabı üzerine yapılan bu calışmayla, Turk’un kendini, otekileri ve evreni algılama tarzını anlama yolunda bir adım atılmaya calışılıyor.
Ötüken Neşriyat Tel: (0212) 251 03 50
********
Doğduğu yerde doyamayanlar
Hakkı Suat Yılmazer’in ilk romanı olan “Kim O?” gerçek hayatı farklı mekan ve farklı insanlar ile önünüze seriyor. Hayatın tam merkezinde bulunan sevgi, sadakat, hırs, ihtiras, intikam gibi duygular ile yoğrulmuş olan romanın sonunda aklınıza cevabını tam olarak alamayacağınız bir soru takılacak; “Kim bu Bay X?”... Göç olgusu insanları rahatsız eden bir olgu. Genellikle ekonomik sebeplere dayanır. İnsanlar doğdukları yerde ailesinin geçimini temin edemezse kaderin sürüklediği tarafa bir kuru yaprak misali sürüklenir. Yozgat’tan, Nevşehir’den, Hakkâri’den İstanbul’a; Somali’den Türkiye’ye; Türkiye’den Almanya’ya, Amerika’ya... Sorumluluklarını taşıdıkları aile fertlerinin geçimini nerede temin edebiliyorlarsa oraya giderler. “Kim O?” romanının özünde de bu vardır. Yıllar önce köyünde memleketinde ailesinin geçimini temin edemeyen bir aile reisinin binlerce kilometre uzağa, dilini, töresini, yaşayışını, inancını bilmediği bir ülkeye göçü vardır. Arka arkaya gelen şansızlıklar, iki neslin çektiği ızdırap ve çile... Vatana dönüş ama sıkıntıların devamı, hazin bir son. II.Dünya Savaşının etkisi tüm Dünya’da hissedilmektedir. Bay X ekonomik açıdan sıkıntı içerisinde olan bir Türk ailesinin en büyük çocuğudur. Ailenin yaşadığı bu büyük sıkıntı, her birinin
hayatı temelinden değiştirecek olan bir yola iter. Bu yolda evlerinin direği olarak gördükleri babalarını kaybederler. Bu erken ayrılış beraberinde aileye daha büyük sorumluluklar ve daha ağır yükler yüklemeye başlamıştır. Bay X, tüm bu yüklerin altına girerek annesi ve kız kardeşinin etkilenmemesi için hayatını baştan aşağı değiştirecek bu kararı almaya mecbur kalır.
Orient Yayınları Tel:(0312) 431 21 55
*******
Haydi açık denizlere!
“TheWorld of Children Odulu” ne layık gorulen İtalyan yazar Sebastiano Ruiz Mignone’un muthiş seruveni “Korsanlar Guverteye”, serinin ikinci kitabı “Ateşkusan’ı Batırın” la devam ediyor. Delal Arya’nın cevirdiği kitap 10 yaş ve ustu tum çocuklar icin: Mongard, berberlik mesleğinden dolayı sahip olduğu “makas” lakabının bir gun “kaptan” la değişeceğini hayal bile edemezdi. Şimdiyse kaptanı olduğu iki gemi ve kalabalık bir murettebatla Madagaskar’a doğru yelken açıyor.
Can Çocuk Yayınları Tel: (0212) 252 56 75
********
Başarı için ilk adım
Türkiye’de alanının oncu isimlerden Oznur Karaeloğlu’nun titiz calışmalarıyla oluşturduğu“Cocuklar İcin Anlayarak Hızlı Okuma”, eğitim hayatının başındaki her cocuk için vazgecilmez bir rehber: Başarılı olmak icin sadece çalışmak yeterli midir? “Calıştığım halde başaramıyorum” diyenlerin sayısı azımsanmayacak kadar coktur. Sınavdan cıkınca, “Butun soruları biliyordum ama zaman yetmedi.” diye yakınan ne cok oğrenci vardır. Oyleyse zamanı doğru kullanamama gibi buyuk ve onemli bir sorunla karşı karşıyayız...
Fom Kitap Tel: (0212) 586 71 49
