Kemik iliği kanseri, ilik içerisinde yer alan hücrelerin anormal bir şekilde bölünmesi, dolayısıyla da sayılarını artırması sonucunda ortaya çıkar. Lösemi ve lenfoma da kemik iliğindeki hücrelerin artışıyla meydana gelen kanserler olmakla beraber, en sık görülen kemik iliği kanseri multipl miyelomdur.
Multipl Miyelom, asıl görevi vücuda giren mikroorganizmaları tanımak ve bu mikroorganizmaların etkisiz hale getirilmesini sağlayan antikorları üretmek olan plazma hücrelerindeki anormal artışla meydana gelen bir kanserdir.
Hastalık kemik ağrıları, tekrarlayan enfeksiyonlar, böbrek sorunları, halsizlik, kilo kaybı gibi belirtiler görülür. Belirtileri kontrol altına almaya yönelik çeşitli ilaçlar kullanılsa da tam iyileşme sağlayan bir tedavisi yoktur.
KEMİK İLİĞİ KANSERİ NEDİR?
Kemik iliği kanseri, kemik iliğinin kan oluşturan kök hücrelerinden kaynaklanan kanser türüdür. Kemiğin merkezinde bulunan süngere benzeyen bir malzeme olan kemik iliğinin derinliklerinde, kırmızı kan hücrelerine, beyaz kan hücrelerine ve trombositlere dönüşebilen kök hücreler bulunur. Kemik iliği kanseri, ilikteki hücrelerin anormal bir şekilde büyümeye başlamasıyla meydana gelir. Kemik iliğinde başlayan kansere kemik iliği kanseri veya kan kanseri denir. Bu grup kanserlerden en sık görüleni multiple miyelomdur. Diğer kanser türleri de kemik iliğine yayılabilir, ancak bunlar kemik iliği kanseri olarak adlandırılmaz. Kemik iliği kanserlerinden en başında multiple myeloma, lösemi ve lenfoma şekilde sıralanabilir.
MULTİPL MİYELOM NEDİR?
En sık görülen kemik iliği kanseri türü, multipl miyelomdur. Bu kanser türü sıklıkla omurga, kafatası, kalça ve kaburga gibi vücudun çok sayıda bölgesini etkilediği için anatomik olarak multipl miyelom olarak adlandırılır. Plazma hücresi adı verilen kan hücrelerinden gelişir. Bu hücreler, vücudu yabancı istilacılardan korumak için antikor üreten beyaz kan hücreleridir. Kemik iliği çok fazla miktarda plazma hücresi üretmeye başladığında tümörler oluşur. Bu tümörler kemik kaybına ve enfeksiyonlarla mücadele edilmesinde sorunlar oluşturur.
KEMİK İLİĞİ KANSERİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalık erken evrelerde, herhangi bir belirtiye neden olmayabilir. Genellikle hastanın rutin olarak yaptırdığı kan veya idrar testinden sonra hastalıktan şüphelenilir. Kanser ilerlediğinde aşağıdakiler de dahil olmak üzere çok çeşitli şikayet ve belirtilere neden olur:
Kemiklerde ağrı ve hassasiyet. Genellikle sırt, kaburga veya kalça kemikleri etkilenir. Ağrı ya da hassasiyet sıklıkla süreklidir ve kişinin vücudunun hareket ettiği anlarda ağrılar artabilir.
Kolay kırılan zayıf kemikler. Multipl miyelom, kemikleri zayıflatabilir ve kemiklerin kırılma olasılığını arttırır. Omurga, kol ve bacaklardaki uzun kemikler bu durumdan en sık etkilenen kemiklerdir. Hasta, kendisine bu evrede dikkat etmek zorundadır. Herhangi bir kemik kırılma durumunda, hasta aylarca iyileşemeyebilir.
Omurilik sıkışması. Omurganın kırıkları omurlarda çökmeye, ağrıya ve bazen de omurilikte sıkışmaya neden olur. Bu durum bacaklarda uyuşma, güç kaybı, mesane ve bağırsak kontrolünde kayıp gibi ciddi problemlerle kendini gösterir. Omurilik sıkışması acil bir durumdur ve derhal tedavi edilmesi gerekir.
Kansızlık. Multipl miyelom, kemik iliğindeki kırmızı kan hücre üretimini etkileyebilir ve bu da kansızlığa yol açabilir. Kansızlık miyelom tedavisinin bir yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir. Kansızlık durumunda halsizlik, yorgunluk ve nefes darlığı gibi belirtiler görülür.
Tekrarlanan enfeksiyonlar. Hastalık, bağışıklık sistemini etkileyerek vücudun enfeksiyon ve hastalıklara karşı doğal bağışıklığını engeller. Bu sebeple hastalarda sık tekrarlayan ve uzun süren enfeksiyonlar görülür.
Hiperkalsemi. Etkilenen kemiklerden çok fazla kalsiyum kan dolaşımına salındığı için hiperkalsemi yani kan kalsiyum düzeyinde yükseklik görülebilir. Aşırı susuzluk, sık sık idrara çıkma ihtiyacı, kabızlık, karın ağrısı, zihinsel karışıklık ve sersemlik gibi belirtilerle kendini gösterir. Hiperkalsemi acil tedavi gerektiren bir durumdur ve sayılan belirtiler görülürse hemen acil yardım istenmelidir.
Böbrek sorunları. Multipl myeloma böbrek yetmezliğine ve ağır böbrek hasarına neden olabilir. Böbrek yetmezliğinde; kilo kaybı, iştahsızlık, ayak bilekleri, el ve ayaklarda şişme, halsizlik, nefes darlığı, ciltte kaşıntı, dirençli hıçkırıklar gibi belirtiler görülür.
Olağan dışı kanamalar. Bazı hastalarda cilt altında morluklar, sık sık burun, diş eti kanamaları ve ağır adet kanamaları gibi beklenmeyen kanamalar görülebilir. Bunun nedeni kemik iliğindeki aşırı kanser hücrelerinin, trombosit adı verilen kanın pıhtılaşmasından sorumlu hücre üretimini engellemesidir.
Kan akışkanlığında azalma. Bazı insanlarda multipl miyelom kanın normalden daha kalın olmasına neden olabilir. Bu durum sıklıkla miyelom hücrelerinin ürettiği fazla proteinlerden kaynaklanır. Hiperviskozite olarak bilinen bulgu; baş dönmesi, nefes darlığı, baş ağrısı, kanama ve görmede bulanıklık gibi şikayetlere neden olur.
KEMİK İLİĞİ KANSERİ EVRELERİ NELERDİR?
Hastanın uygun ve başarılı bir tedavi görebilmesi için, hastalığın evresi ve kanserin büyüme hızı gibi faktörlerin bilinmesi gerekir. Multipl miyelomu evrelemek için kan hücresi sayısı, kanda ve idrarda bulunan protein miktarı, kan kalsiyum seviyesi ve diğer tanı test sonuçlarının incelenmesi gerekir. Multipl miyelom evrelemesi için diğer kanserlerde kullanılan TNM evreleme sistemi kullanılmaz. Bunun yerine 2 farklı evreleme sistemi tercih edilir.
Durie-Salmon Sistemi’nde kandaki monoklonal immunoglobulin, kalsiyum ve hemoglobin seviyelerinin yanı sıra kemik lezyonlarının sayısını dikkate alınır. Bu evreleme sisteminin kullanımı yaygın değildir.
Daha yaygın olarak tercih edilen internasyonal evreleme sistemi, iki ana faktöre dayanır. Bunlar kandaki albumin ve beta-2 mikroglobulin seviyeleridir.
Multipl miyelom her iki sisteme göre evre 0, evre I, evre II ve evre III olmak üzere dört evreye ayrılır.
KEMİK İLİĞİ KANSERİ TANISI NASIL KONUR?
Bazı durumlarda, başka bir sebeple yapılan kan testi sırasında tesadüfen multiple miyelom tespit edilebilir. Diğer durumlarda, hastanın belirti ve şikayetlerine dayanarak hastalıktan şüphelenilir. Daha sonra kesin tanı için bazı testlere ve görüntüleme yöntemlerine başvurulur.
Kan testleri: Kan testi yapılarak miyelom hücrelerinin ürettiği M proteini ve beta-2-mikroglobulin olarak adlandırılan maddeler tespit edilebilir. Beta-2-mikroglobulin kanserin saldırganlığı hakkında ipuçları verebilir. Böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için kan testleri, kan hücresi sayımı, kan kalsiyum ve ürik asit seviyeleri tanı koymada faydalı olabilir.
İdrar testleri. idrarda tespit edildiklerinde Bence Jones proteini olarak adlandırılan M proteinleri idrar analiziyle gösterebilir.
Kemik iliği örneği alınması. Kemiğe yerleştirilen uzun bir iğne ile kemik iliğinden numune alınır. Bu işleme kemik iliği aspirasyon biyopsisi denir. Alınan numune miyelom hücreleri varlığı açısından laboratuvarda incelenir.
Görüntüleme yöntemleri. Multipl miyelom ile ilişkili kemik problemlerini tespit etmek için röntgen filmi, MR, BT veya PET gibi çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.
KEMİK İLİĞİ KANSERİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Tedavi ile belirtileri hafifletmek, hastalığın komplikasyonlarını kontrol altına almak, hastanın durumunu sabitleştirerek ve multipl miyelomun ilerlemesini yavaşlatmak mümkündür. Herhangi bir belirti göstermeyen hastalarda tedaviye ihtiyaç olmayabilir. Fakat hastanın düzenli aralıklarla periyodik kan ve idrar testleri yapılarak takip edilmesi gerekir. Belirli veya bulgular varsa ya da takipler sırasında hastalıkta ilerleme tespit edilirse tedaviye başlanır. Multipl myelomda kullanılan çeşitli tedavi seçenekleri bulunur.
Hedefe yönelik tedavi: Hedefe yönelik ilaç tedavisi, kanser hücrelerinde belirli anormalliklere odaklanır. Bu ilaçlar koldan bir damar yoluyla veya ağızdan hap şeklinde verilebilir.
Biyolojik tedavi: Bu grup ilaçlar, miyelom hücreleri ile savaşmak için vücudun bağışıklık sistemini kullanır. Biyolojik tedavi kanser hücrelerini tanımlayan ve saldıran bağışıklık sistemi hücrelerini güçlendirir.
Kemoterapi: Miyelom hücreleri ile birlikte sağlıklı vücut hücrelerine de zarar verir ve hızlı büyüyen hücreleri öldürür. Kemoterapi ilaçları damardan veya hap şeklinde ağızdan verilebilir. Kemik iliği nakli yapılacaksa öncesinde yüksek doz kemoterapi ilaçları kullanılır.
