Kuleli'den değerli arkadaşım Yrd. Doç. Dr. Ersoy Önder, GAÜ Siyasal Bilimler Fakültesinde öğretim görevlisidir. Sadece problemleri değil çözüm önerileri de getiren bilim adamıdır. Karabağ konusundaki tesbitlerini sizlerle paylaşmak istedim.
***
Ermenistan, işgal ettiği Dağlık Karabağ'da zayiat verdikçe, hedef gözetmeksizin Azerbaycan Türklerinin yerleşim yerlerine füze atmaya ve savaş suçu işlemeye fütursuzca devam ediyor. Ermenistan, Azerbaycan'ı Karabağ ringinin dışına çıkartmaya çalışıyor, bel altı vurmalara devam ediyor.
Karabağ sorunu ile ilgili diğer önemli bir konu ise Ermenistan'ın nüfus dengesini bozmak adına Karabağ'a göç ettirdiği Ermenilerin, Ermenistan'a giremeyeceğini açıklaması. Yani, kendi vatandaşlarını bir nevi kalkan olarak kullanmaya kalkıyor Ermenistan. Kendi vatandaşını korumak yerine, onları kalkan niyetine kullanan bu tuhaf yönetimin, 120.000 civarındaki insanın Ermenistan'a dönüşünü yasaklamasıyla, bu insanların yaşayacağı muhtemel insani dram üzerinden algı yönetimi yapacağı anlaşılıyor.
Peki o zaman neler yapılmalı ve yapılmamalıdır, inceleyelim:
1. Karabağ savaşının, topyekün bir Azerbaycan-Ermenistan savaşına dönüşmemesi için her türlü adım atılmalıdır.
2. Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki problemin, bir bölge (Karabağ) çatışmasından genel bir savaşa dönmesinin, Rusya ve Türkiye'nin karşı karşıya geleceği anlamına geldiği unutulmamalıdır.
3. Türkiye, etnik kökenine bakılmaksızın, Karabağ'daki tüm sivillerin çatışmalardan zarar görmesini önlemek adına, BM nezdinde harekete geçmeli, BM'den sonuç alınamazsa, İdlip'tekine benzer şekilde Rusya ve İran ile birlikte ortak devriyeler oluşturmalı ve bir nevi bölgesel barış gücü şeklinde etkinliğini arttırmalıdır.
4. Ermenistan'ın, Azerbaycan'ı Karabağ ringinin dışına çekmesi, Kollektif Güvenlik Antlaşması sebebiyle Rusya'yı kendinden taraf olarak işin içine alma çabası içindir. 7 Ekim 2002 tarihinde Beyaz Rusya, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan devlet başkanları tarafından Taşkent'te kurulan, Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ), güvenlik bağlamında bir nevi NATO'ya alternatif bir örgüt olarak ortaya çıkmıştır. Çünkü anlaşma gereği imza atan ülkeler, başka herhangi bir askeri ittifak ya da ülkeler grubuna dahil olamazlar. Yani, mesela NATO'ya üye olamazlar. Yine, tıpkı NATO'nun 5'inci maddesi gibi, bu ülkelerden herhangi birisine karşı gerçekleştirilen bir saldırı, tüm üye ülkelere gerçekleştirilmiş gibi karşılanır. Ermenistan'ın niyeti, bu maddenin işletilmesi ve Azerbaycan'a Rusya'nın ve diğer örgüt üyesi ülkelerin müdahale etmesinin sağlanmasıdır. Böyle bir durumda hemen dibinde yaşanan savaşa, Türkiye'nin ve NATO'nun da bulaşması kaçınılmaz olur ki, böyle kapsamlı bir kargaşanın dünyayı nereye götürebileceğini kimse tahmin dahi edemez. Dolayısıyla, bu kavganın büyümesi ve genişlemesinin dünya barışını tehdit edebileceği her platformda dile getirilmelidir.
5. Azerbaycan'ın KGAÖ yerine, Türkiye'nin de dahil olduğu NATO'ya üye olma hususu değerlendirilmeli ve Rusya'nın arabulucu ülke sıfatından çıkıp Ermenistan lehine devreye girmesinin bu tarz sonuçlar doğurabileceği ilan edilmelidir.
6. Azerbaycan, kesinlikle Ermenistan sınırı içine ve özellikle sivillere zarar verecek benzer füze saldırılarından kaçınmalı, haklıyken haksız duruma düşmemeli, savaş suçu işlememeli, Ermenistan'ın oyunlarına gelmemeli ve mücadelesini ringin içinde kalarak devam ettirmelidir.
7. Azerbaycan kendi topraklarına atılan füzelerin etkisini azaltmak için füze kalkan sistemleri tedarik etmeli ve kullanmalı, bu konuda, füze kalkanı sistemlerini geçmişte başarıyla kullanan, İsrail ve Suudi Arabistan ile temas kurmalıdır.
8. Türkiye, Ermenistan'a ekonomik ve siyasi baskısını arttırmalı, Rusya'ya gerçekler aktarılmalı, Astana sürecine benzer şekilde Türkiye-Rusya-İran arasında birliktelik sağlanmalı ve savaşın Karabağ dışına taşması mutlaka önlenmelidir.
9. Türkiye ve Azerbaycan tarafından etkili bir kamu diplomasisi uygulanmalı, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu'nun eş başkanları Rusya, ABD ve Fransa ile KGAÖ'nün Ermenistan hariç diğer üye ülkelerine, Türkiye ve Azerbaycan'dan ekipler görevlendirilmeli, Ermenistan'ın yaptığı savaş suçları ile ilgili brifingler verilmeli, tüm dünyaya Ermenistan'ın işlediği insanlık suçları gösterilmeli ve Azerbaycan'ın haklılığı anlatılmalıdır.
10. Azerbaycan'ın, Karabağ'da başlatttığı işgal altındaki topraklarını kurtarma harekatı, Ermenistan'ın toparlanmasına izin verilmeden devam etmeli ve zaferle sonuçlanmalıdır.
