Bu kısa bilgiden sonra Mustafa Kemal Atatürk’ün İzmir’le olan ilişkilerini Dr. Eren Akçiçek’in “Atatürk’ün Hayatında İzmir” isimli çalışmasından alıntılayarak aktarmak istiyoruz. Atatürk İzmir’i çok severdi. Ne yazık ki bu güzide şehirde 3 kez Atatürk’e suikast teşebbüsünde bulunulacaktı. Tabii ki bu menfur olaylar ile İzmirlilerin uzaktan yakından ilgisi yoktu. Bu teşebbüslerden biri malum “İzmir Suikasti” diye geçer. Diğeri ikisi pek fazla bilinmemekle birlikte annesinin kabrini ziyarete gittiğinde mezarlıkta gerçekleştirilmek istenen suikasttir. Çarşaf giyen bir erkek, koltuk altlarına sakladığı iki bombayla Atatürk’ü öldürmek ister ancak fark edilerek yakalanır. Onun da İzmirlilikle bir alakası yoktur. Bir diğeri de bir Giritlinin İzmir’de iken köşke çıkıp Mustafa Kemal ile görüşmek istemesi. Görüşme başlamadan elindeki el bombasını kullanması, Latife Hanımın yaralanmasıdır.(Atatürk’e birşey olmamıştır.)
Bu kısa bilgiyi verdikten sonra Mustafa Kemal’in ilk olarak 1905 Şubatında gördüğü İzmir ile ilgili anlatılanlara dönelim. Bu konuda Ali Fuat Cebesoy anılarında şunları söylemektedir;
“Mustafa Kemal, ben, Müfit Kırşehir ve diğer bazı mümtaz yüzbaşılar İstanbul Limanı’ndan kalkan bir Nemse Vapuruyla Beyrut’a hareket ettik. Ertesi gün öğle üzeri İzmir’e geldik. İzmir’i ilk defa görüyordum üç arkadaş bir araba tutarak Kordonboyu’nda dolaştık. Şehir fevkalade güzeldi. Şehirdeki gazinolarda orkestralar çalıyordu. Birine girmek istedik fakat; sonra vapuru kaçırmaktan korkarak bundan vazgeçtik.”
Mustafa Kemal Atatürk, 11 Ekim 1925 günü İzmir Belediye Balkonu’ndan halka hitaben yaptığı konuşmada: “Ben İzmir’i ilk gördüğüm gün mektebi terk ederek menfâma (sürgüne) gittiğim gündür. Bu güzel memlekette, menfâma giderken birkaç saat geçirmiştim. O zaman bu güzel rıhtımı baştan başa bize hasmîâi can olan yabancı bir ırkın mensuplarıyla memlû görmüştüm. O zaman hükmetmiştim ki; İzmir hakiki, asil ve necip Türk İzmirlilerden gitmişti..”
Mustafa Kemal Eylül 1907 de Selanik’e geçerken İzmir’e uğramıştır ki bu onun şehre ikinci gelişidir. Üçüncüsü Trablusgarb’a giderken, İzmir’e uğramıştır. 17 Ekim 1911 tarihinde Urla karantinasında içinde bulunduğu Rus vapurundan Selanik’te bulunan Fuat Bulca’ya yazdığı mektuptan anlıyoruz. Bu mektupta “ Vatanı kurtarmak için şimdiye kadar olduğundan ziyade gayret ve fedakarlık zorunludur” demektedir.
İzmir’in kurtuluşu ve Gazi Mustafa Kemal’in İzmir’e gelişi
30 Ağustos 1922’de Dumlupınar (Başkomutan) Meydan Muharebesi’nin kazanılması ile Yunan ordusu imha edilmiştir.
1 Eylül 1922’de “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir” emrini verir. 9 Eylül 1922’de ordumuz İzmir’i alır. Atatürk İcra Vekilleri Heyeti Başkanı Rauf (Orbay) Bey’e telgrafta: “Birliklerimiz İzmir doğu sırtlarında düşmanın son direnişini kırdıktan sonra bugün mağlup düşmanla beraber İzmir’imize zaferle girdik. Ben yarın öğleden itibaren İzmir’de bulunacağım” der.
