İran'ın çeşitli şehirlerinde başlayan protesto gösterilerinin kontrol altına alındığı söylense de, tam olarak bastırılamadığına ilişkin haberler alınmaktadır. Başlangıç, amaç ve bastırılma şeklinden ders çıkarılmasında fayda görülmüştür.
Gösterilerin amacı ve sonrası
İşsizlik, pahalılık, yolsuzluk ve dış politikadaki uygulamalara karşı başlayan, esas muhatabının da Cumhurbaşkanının olduğu gösteriler, devamında rejim karşıtı protestolara dönüşmüştür. Ancak gösteriler esnasında kamu malına zara verilmesi, gösterileri asıl amaçlarından saptırmıştır.
Önceleri İran Cumhurbaşkanı tarafından amacından sapmadığı müddetçe demokratik bir hak olarak görülen protestolar, kamu mallarına zarar verdiği gerekçesiyle kolluk kuvvetlerinin mukavemetiyle karşılaşmıştır.
Gösterilerin rejim karşıtlığına dönüşmesi ve şiddetinin artması, dini lider başta olmak üzere mollaları rahatsız etmiş, endişeye sevk etmiştir. Bu nedenle dini lider protestocuları, çok tehlikeli bir yaklaşımla, karşılarına muhafazakâr kesimi çıkarmakla tehdit etmiştir. Nitekim dini lider, muhafazakâr kesime çağrıda bulunmuş, reformistlerle muhafazakârlar karşı karşıya gelmiştir.
Bu olay ilk defa olmadı
2009 yılında, muhafazakâr eski Cumhurbaşkanı Ahmedinejad'ın yeniden seçildiği seçimlerde hile yapıldığı iddiasıyla protestolar düzenlenmiş, o zaman da rejim yanlılarıyla karşıtları çatışmıştı.
Bu sefer de, dini liderin çağrısının yanında, 2009 yılında rejim destekçilerinin düzenlendiği gösterileri anma amacıyla yüzlerce kişinin de, İran dini liderini desteklemek için sokağa çıktığı görülmüştür.
Gösterilerin kontrol altına alındığı açıklanmakla birlikte, bazı yerlerde devam ettiği haberleri de gelmektedir. Bastırmak için daha sert tedbirlere başvurulabilir.
İran'ı bekleyen tehlike
Buna benzer hareketler, öncesinde olduğu gibi bundan sonra da gerçekleşebilir. Buradaki tehlike, rejimi korumak için, kolluk kuvvetleri ve ordunun dışında, Devrim Muhafızları adı altında resmi bir teşkilatın bulunması ve ayrıca yine aynı amaçla milis teşkilatlarının oluşturulması, bunların eğitilmesidir.
Milis güçleri gönüllülük esasına göre teşkil edilmişlerdir. Silahları, sopaları vardır. Sadece rejim karşıtı olaylara müdahale etmek için değil, gerektiğinde ahlak kurallarının denetiminde de kullanılmaktadır. Yasayla da legalleştirilmiş olup, olayların ortaya çıkması halinde kolluk güçlerinden önce devreye girmek için görevlendirilmişlerdir. Rejim destekçilerini de yanlarına alarak müdahalelerde bulunabilirler.
Tehlikeli olan, sivil halkın karşı karşıya getirilmesiyle büyük bir kaos yaşanması ve olayların büyümesi karşısında dış güçlerin müdahaleleriyle karşı karşıya kalınmasıdır.
Bazı ülkelerin olayların büyümesi için çaba sarf ettiği ve beyanlarda bulunduğu dikkate alınmalıdır. ABD, BM vasıtasıyla bir müdahale imkânı yaratmak için konuyu BM'ye taşımış durumdadır.
Alınması değerlendirilen dersler
İran'da yaşanacak olayların, sadece İran'ı değil, bu coğrafyada yaşayan dini, mezhebi, etnik ve siyasi gelişmeleri etkileyebileceği kıymetlendirilmektedir.
Gösterilerin, kısa bir süre içinde amacından çıkarak rejim karşıtlığına, mezhebi, etnik ve siyasi farklılıklara ve düşmanlıklara dönüşebilme ihtimali fazladır.
Olayların, fırsat kollayan terör örgütleri tarafından kullanılabileceği dikkate alınmalıdır.
Yine çeşitli çevrelerce, İran'dan sonra sıranın Türkiye'ye geleceği ifade edilmiştir.
Bu durum, bizi birbirimize düşürmek isteyenlere fırsat verilmemesinin ve kışkırtmalara karşı uyanık olmamızın önemini bir kere daha ortaya çıkarmıştır.
Sivil halkın silahlanmasının, çeşitli şekillerde illegal olarak teşkilatlanmasının, eğitilmesinin, onlara siyasi amaçlı çeşitli telkin ve tavsiyelerde bulunulmasının, ortaya atılacak bir kıvılcımla iç çatışmaya kadar uzanacak bir tehlikeyi beraberinde getireceği hesaplanmalıdır.
Çıkarılan ve çıkarılacak kanun ve kararnamelerde, bunlara yasal zemin hazırlayacak yaklaşımlardan ve ifadelerden kaçınılmalıdır. Uyarılara kulak verilmelidir.
