Kuzey Amerika’nın belki de dünyanın en eşsiz yapılarından biri olan Haskell Özgür Kütüphanesi ve Opera Binası, adeta bir kültürel simge olarak Kanada ile ABD arasındaki çizginin tam üzerine kurulmuş durumda. Bir ayağınız Kanada’da, diğer ayağınız ABD’de kitap okuyabilir ya da opera izleyebilirsiniz. Ancak şimdi bu simgesel yapı, uluslararası bir krizin merkezinde.
Stanstead, Quebec ve Derby Line, Vermont arasında yer alan yapı, 1904 yılında Martha Stewart Haskell ve oğlu Horace tarafından iki ülkenin dostluğuna adanmış olarak inşa edildi. 500 kişilik opera salonu, Venedik’in büyük kanalını betimleyen perdeleri ve yüzyılı aşkın tarihiyle Haskell, iki topluluğun ortak yaşamını yücelten nadir örneklerden biri. Ancak son gelişmeler bu sessiz birlikteliği tehdit ediyor.
YENİ SINIR KURALI: KANADALILARA GİRİŞ YASAĞI
Amerikan yetkililer, Haskell’in ana girişinin Kanada vatandaşlarına kapatılacağını açıkladı. Yeni kurallar Ekim ayında yürürlüğe girecek. Buna göre Kanadalıların kütüphaneye giriş yapabilmesi için resmi sınır kapısından geçmeleri gerekecek. Gerekçe olarak “uyuşturucu kaçakçılığı ve yasa dışı geçişler” öne sürüldü. Ancak somut bir kanıt sunulmadı.
ABD İç Güvenlik Bakanı Kristi Noem’in Mart ayında gerçekleştirdiği ziyaret, durumu daha da alevlendirdi. Kütüphanedeki sınır çizgisinin üzerine zıplayarak “51. eyalet” şakası yapan Noem, Donald Trump’ın Kanada’yı ABD’ye katma fikrini tekrarladı. Gözlemciler bu davranışı saygısızlık olarak değerlendiriyor.
Trudeau'dan Trump'a sert yanıt: Kanada, ABD'nin 51. eyaleti olmayacak
KÜLTÜRÜN VE BİRLİĞİN SEMBOLÜYDÜ
Yüzyılı aşkın bir süredir sınırın sembolik önemini unutturan bu yapı, 11 Eylül sonrası güvenlik önlemlerinin artmasına kadar gündelik yaşamda kolaylıkla kullanılabiliyordu. Ancak 2018’de kütüphane aracılığıyla Kanada’ya 100’den fazla silah sokan bir Kanadalının yakalanması, Amerikan yetkililerin dikkatini buraya yöneltti.
Tüm bu olumsuzluklara rağmen Haskell, yıllar boyunca vize engelleri nedeniyle ayrı düşen ailelerin, İranlı mültecilerin ve sınır sorunları yaşayan göçmenlerin buluşma noktası oldu. Kütüphane personelinden Peter Lépine, “Bazen birbirine sarılan bir baba-oğlu ayırmak zorunda kalıyoruz. Çünkü burada bunu yapmalarına izin yok. Bu çok zor,” diyerek duygularını dile getirdi.
KİTAPLAR BAHANE Mİ?
Baş kütüphaneci Mélanie Aubé, yapının amacını şöyle özetliyor:
Burası sadece kitapların olduğu bir yer değil. İnsanlara hizmet sunduğumuz, çocukların oyun oynayıp Fransızca öğrendiği bir alan. Siyasi tartışmaların dışında kalmak istiyoruz. Sadece açık kalmak istiyoruz.
Ancak personel artan medya ilgisi nedeniyle işlerini yapamaz hale geldi. İki kapıyı da izlemek zorunda kalıyorlar ve yeterince gönüllü bulunamıyor. Aubé, “Masanızda iki saniye oturamazsınız çünkü biri ya içeri giriyor ya da soru soruyor” diyerek yaşadığı stresi anlattı.
YAZAR LOUİSE PENNY’DEN TAM DESTEK
Kanadalı ünlü yazar Louise Penny, Haskell’in en çok okunan yazarı. Aynı zamanda sık sık kütüphaneyi ziyaret eden Penny, yeni romanı Black Wolf’un Kanada’nın 51. eyalet olmasını konu almasıyla gündeme geldi. Romanın turnesini Washington’daki Kennedy Center’da başlatmayı planlıyordu. Ancak Trump’ın merkezin yönetimini “woke” programları gerekçesiyle değiştirmesi üzerine tüm ABD etkinliklerini iptal etti.
Penny, bu kriz sonrası Haskell’e yeni bir Kanada girişinin yapılması için 50 bin Kanada doları bağışladı. “Bir kapıyı kapatırsanız, biz başka bir kapı açarız. Bu bağış hem minnet ifadesi hem de direnişin simgesi,” dedi.
HALKTAN BÜYÜK DESTEK
Ziyaretçiler arasında yer alan Vermont’lu Gordon Dubois ve eşi Nancy, bağış yapmak için Haskell’e gelenlerden. “Bu gibi topluluk alanları giderek azalıyor. Haskell sadece kitapların olduğu bir yer değil, iki ulusun ortak değerlerinin yaşadığı bir alan” sözleri, birçok kişinin duygularına tercüman oluyor.
Kütüphane girişinde bulunan “Between Friends” adlı 1976 tarihli kitap, Kanada’nın ABD’ye 200. yılı hediyesi olarak sunulmuştu. Eski başbakan Pierre Trudeau tarafından Başkan Gerald Ford’a Washington’da elden verilmişti. Bu jest, Haskell’in temsil ettiği dostluğu simgeliyor.
UMUT DEVAM EDİYOR
Tüm baskılara rağmen Louise Penny, “Bu yapı iş birliğiyle kuruldu. Onu bozmaya çalışmak, ortak değerlerimize zarar vermek olur. Ama dürüstlük, iyilik ve sağduyu sonunda kazanacak. Buna inanıyorum,” diyerek umudu kaybetmediklerini vurguladı.
