Mart 2023'te yasanın geri çekilmesi, sivil toplum için bir zafer, Georgian Dream partisi için ise utanç verici bir yenilgi olarak kabul edildi. İktidar partisinin önde gelen isimleri o zamanlar, yasayı bir daha gündemlerine almayacakları yönünde halka söz verdiler. Ancak şimdi, nedeni bilinmeyen bir şekilde ani dönüş yaptılar.
İktidarda bulunan Georgian Dream Partisi, Ekim ayında gerçekleştirilecek parlamento seçimlerinden zaferle ayrılmayı umuyor. Yapılan anketler muhalefet partilerinin Georgian Dream’e karşı şanslarının olmadığını açıkça gösteriyor. İktidarın geçmişte verilen sözlerinden bir anda vaz geçmesi ve halkın bütün tepkisine rağmen söz konusu yasayı tekrardan canlandırma girişimi hem yerli hem de yabancı gözlemcileri fazlasıyla şaşırtmış durumda. Çoğu uzman seçimlerin yaklaştığı bir dönemde iktidar partisinin aldığı bu kadarı “açık bir kumar” olarak görüyor.
Şuanda Gürcistan genelindeki yasa karşıtı protestolar, kolluk kuvvetlerinin oldukça sert müdahelelerine rağmen büyüyerek devam ediyor. İktidar partisinin bu yasada neden bu kadar direttiği sorusuna ise hala cevap aranıyor. Hem Gürcistan hem de dünya basınında Georgian Dream Partisi’nin yasa hakkında bu kadar ısrarcı olması hakkında ortaya atılan pek çok iddia var. Bu iddiaların bazıları üzerinde iyi çalışılmamış birer komplo teorisinden ibaret. Türk medyasının gerektiği ilgiyi göstermediği olayların nedenleri hakkında genel bir analizi sizlerle paylaşmanın faydalı olacağı görüşündeyiz.
Yabancı Ajanlar Yasası’nın halk tarafından bu kadar sert bir şekilde reddedilmesine rağmen iktidar partisi tarafından dayatılmaya devam edilmesi hakkında en önemli tespit, bir zamanlar Georgian Dream'in müttefiki olan Cumhuriyetçi Parti'nin eski üyesi Davit Berdzenishvili'ye ait. Ona göre Georgian Dream'in oynadığı kumarının arkasındaki ana motivasyon, partinin onursal lideri Ivanishvili'nin Putin'in Ukrayna'daki savaşı kazandığına ilişkin inancı.
2020'den beri Ivanishvili'nin en sadık adamlarından olan mevcut Gürcistan Başbakanı Irakli Gharibashvili, görevde bulunduğu süre zarfında Kremlin sözcülüğü yapmakla suçlanıyor. Son verdiği demeçlerden birinde Ukrayna ve NATO'yu “Rusya'yı istilaya provoke etmekle” suçlaması da bu çerçevede daha anlaşılıyor oluyor. Gürcü kamuoyu Gharibashvili’nin söylemlerinin aslında Ivanishvili'ye ait olduğu konusunda hemfikir.
Gürcistan Cumhurbaşkanı Salome Zourabichvili'nin de Başbakan Berdzenishvili ile aynı görüşleri paylaştığı anlaşılıyor. Cumhurbaşkanı, Kasım ayında Le Monde'a verdiği bir röportajda Ivanishvili'yi “Rusya'nın savaşı kaybetmesine ihtimal dahi vermeyen biri” olarak tanımladı. Röportajın devamında ise Gürcistan’ın “Rusya'nın zaferine uyum sağlamaya” çalıştığını belirtti.
Yabancı Ajanlar Yasası, Rusya’nın sivil toplumu ezmek için kullandığı yasa ile benzerlikler barındırıyor. İşte bundan dolayıdır ki söz konusu taslak kamuoyu ve uzmanlar tarafından “Rus Yasası” olarak yaftalanmış durumda.
Gürcistanın önde gelen aktivistlerinden Nino Lomjaria ve Ivanishvili’nin eski müttefiklerinden Gia Khukhashvili gibi bazıları, hükümetin Rusya’dan doğrudan talimatlarla hareket ettiğini savunuyor Lomjaria'nın iddialarına göre Georgian Dream Partisi, son zamanlarda Rusya’ya “çok yaklaştıktan sonra” Gürcistan – AB ilişkilerini baltalaması için Putin tarafından görevlendirildi. Khukhashvili'ye göre, mevzu bahis yasanın kabul edilmesi, Gürcistan yönetiminin Rusya ile senkronize hale getirilmesini sağlayacak bir yükümlülük.
Ukrayna ve Gürcistan örneklerinde olduğu gibi Rusya, Gürcistan’ın dış politika yönelimlerini doğrudan etkilemeye çalışıyor. Gürcsitan’ın son yıllarda Avrupa’yla yaklaşması da Putin’i fazlasıyla endişelendirmiş durumda. Tam da burada Ukrayna'nın eski başkanı ve Rusya'nın sadık müttefiki Viktor Yanukovych'in 2013'te, AB yerine Rusya ile ilişkileri tercih etmesiyle 2014'te meydana gelen Onur Devrimi’ni hatırlamakta fayda var. Beri yandan Rus politikacılar hemen hemen her gün Gürcistan’daki iktidar partisine destek açıklamalarında bulunuyor. Kremlin basın sözcüsü Dmitri Peskov da bunlarda azade değil. Fakat Peskov, yeni yasanın “Rus Projesi” olmadığı konusunda ısrar ediyor ve bu nitelendirmenin “saçma” olduğunu her fırsatta yeniliyor.
Muhalefetteki Girchi’nin (Yeni Siyasi Merkez Grubu) milletvekili Herman Sabo'ya göre, tasarının yeniden gündeme getirilmesi, Gürcü seçmenin oy hareketlerini manipüle etmek adına atılmış “hesaplı bir hareket.” Sabo, Facebook'tan yayınladığı bir mesajda “İktidar partisi eşcinsel propagandaya karşı çıkarak halkı kutuplaştırmaya çalıştı ama başaramadı. Bu durumda da eski iktidar partisi Birleşik Ulusal Hareket'in ele aldığı sosyal ve ekonomik konuları gündemden itememiş oldu” diye yazdı. Sabo'ya göre Georgian Dream, parlamentoda beklenen tartışmaların ve yasal girişimleri nedeniyle sokak protestolarının geri tepebileceğini ancak bunun “kabul edilebilir bir risk” olarak değerlendirildiğini söylüyor. Zira söz konusu olaylar sayesinde seçmen ülkede yaşanan bütün ekonomik ve sosyal sıkıntıları bir kenara atmış durumda.
Mart ayından bu yana, queer hareketinin savunucuları ve daha nüfusa sahip diğer insan hakları örgütleri, eş cinsellik yasa tasarısı konusunda iktidar partisiyle temasa bile geçmedi. Siyasi gruplar da Georgian Dream'in konuyu tartışmaya yönelik defalarca yaptığı davetleri dikkat dağıtıcı olduğu gerekçesiyle reddetti.
Uzmanların çoğu da tıpkı Sabo gibi hem eş cinsellere yönelik sert tedbirleri içeren yasa tasarısının hem de yabancı ajanlar yasa taslağının tekrardan gündeme getirilmesini “dikkat dağıtma operasyonu” olarak yorumluyor. Onlara göre Georgian Dream Partisi, reform konusundaki eksikliğini ve ekonomik sıkıntılara karşı içinde bulunduğu çaresizliği örtmek adına bu planı uygulamaya koydu.
Muhalefetteki Gürcistan İşçi Partisi’nin başkanı ve eski başbakan Giorgi Gakharia, yabancı ajanlara ilişkin yasa tasarısının asıl amacı olarak yaklaşan seçim öncesinde ulusal ve uluslararası seçim izleme gruplarına olan "güveni tamamen yok etmek" olduğunda ısrarcı.
Son yıllarda Gürcistan hükümeti, Batı destekli yerel demokrasi gruplarına yönelik eleştirilerini artırmış durumda. İktidar partisinin yabancı ajan yasasını tekrardan gündeme getirmesinden haftalar önce, hükümet ve medyası, büyük Batılı bağışçı kuruluşlar tarafından sağlanan sözde 'şeffaf' mali yardıma yönelik eleştirilerini yoğunlaştırdı.
Gürcistan Meclis Başkanı Şalva Papuashvili, tasarının yeniden gündeme getirilmesinden birkaç gün önce, aralarında Avrupa Demokrasi Vakfı'nın da bulunduğu STK’ları, muhalefet gruplarını “yasadışı olarak finanse ettikleri” gerekçesiyle kınadı.
4 Nisan'da muhalefetteki Lelo Milletvekili Salome Samadashvili de benzer şekilde hükümetin yerel gözlemci gruplarına zarar vermek için yabancı fon akışını engellemeye çalıştığını savundu. Samadashvili yaptığı açıklamada "Yabancı fon akışının durdurulmasının ardında kesinlikle Vladimir Putin ve Lukaşenka var" ifadelerine yer verdi.
Civic IDEA Araştırma Merkezi Başkanı Giorgi Shaishmelashvili, iktidar partisinin halkı savaş tehdidiyle korkutarak tartışmalı yasayı geçirmek istediğini savunuyor. İktidar partisinin yabancı ajan yasasını parlamentoya yeniden sunma planını açıklamasından birkaç ay önce, Gürcistan Devlet Güvenlik Servisi, aralarında Ukrayna'nın karşı istihbarat müdür yardımcısı ve Ukrayna'da Rusya'ya karşı savaşan Gürcü gönüllülerin de bulunduğu bir grup tarafından planlanmakta olan sözde bir darbeyi araştırdıklarını iddia etmişti. Bunun ardından Rusya yanlısı radikal bir grup olan Alt Info'nun, Gürcistan'da, Ukrayna tarzı bir meydan devrimini durdurmak için bir kampanya başlatması ve parlamento çoğunluğunun sokak gösterilerinde çadır kullanımını engellemek için Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'nda değişiklik yapması izledi.
Parti liderleri ayrıca Ekim 2023'te ABD’nin bir yardım kuruluşunu Gürcistan'da şiddet içeren devrimi kışkırtmaya çalışmakla suçlayarak sokak protestolarını defalarca Gürcistan'da devrim yapma girişimiyle ilişkilendirdi.
Georgian Dream Partisi, halk nezdinde "Rus Yasası" olarak kabul gören algısını değiştirdiğine inanıyor. OC Media'nın kurucu yöneticisi Mariam Nikuradze, hükümetin kamuoyunu manipüle edebileceğini öne sürüyor. Georgian Dream, söz konusu yasayı yeniden canlandırma niyetinde olmadıklarını söylerken bile böyle bir yasanın gerekliliğini şiddetle savunuyor.
Gürcistan Siyaset Enstitüsü'nden Nino Samkharadze gibi bazı analistler, hükümet yetkililerinin kendilerini sportif zaferle ilişkilendirme çabalarına dikkat çekti. Samkharadze, Gürcistan Milli Futbol Takımı’nın Mart ayında tarihinde ilk kez Avrupa Şampiyonası'na katılma hakkı kazanmasından sonra yapılan kutlamalar sırasında hükümet yetkililerinin sürekli medya önünde demeçler vermesini bu bağlamda değerlendiriyor.
Aslına bakılırsa Samkharadze bu konuda pek de haksız sayılmaz. Şöyleki Georgian Dream mensubu Tiflis Belediye Başkanı Kakha Kaladze “Eğer biz iktidarda olmasaydık Milli Takımımız Avrupa Şampiyonası’na katılamazdı. Bu ülkenin kaderi ile partimizin kaderi ortaktır” diyebilecek kadar ileriye gitmişti. Ancak sosyal medyada geniş çapta paylaşılan görüntülerde hem Kaladze hem de Başbakan Irakli Kobakhidze kutlamalar sırasında sahneye çıktıkları andan itibaren yuhalanmıştı.
Mikeladze, Bidzina Ivanishvili'nin finansmanı bir yana, hükümetin iktidardaki kontrolünün oldukça istikrarsız olduğunu, bunun da toplumu kutuplaştırma ve parçalama arayışına yol açtığını öne sürdü. Mikeladze yaptığı bir açıklamada “Georgian Dream'nın siyasi sistemi, halkın gücünü zayıflatarak kendi gücünü inşa ediyor. Bizi kırmak, zayıflatmak ve moralimizi bozmak onların tek güç kaynağı” ifadelerine yer verdi.
Bazı uzmanlar ise Georgian Dream’in Ivanishvili'ye yönelik Batı yaptırımlarına hazırlandığını savunuyor. Nisan ayında İngiltere'nin Daily Mail Gazetesi Bidzina Ivanishvili'nin, Rusya ile ittifak yaptığı için Batılı kuruluşlar tarafından uluslararası yaptırımlarla karşı karşıya kalması durumunda kendisi ve varlıkları için Brezilya'da bir sığınak hazırlıyor olabileceğini yazmıştı. Ivanishvili'ye batılı ülkelerin olası yaptırımlarıyla ilgili tartışmalar uzun süredir gündemde ve Avrupa Parlamentosu 2022 yazında bu fikre destek açıklamasında bulundu. Bundan birkaç ay sonra Ukrayna, Ivanishvili'nin akrabalarından bir kaçına yaptırım uygulayan ilk ve şimdiye kadar tek ülke oldu.
AB'nin Gürcistan'a katılım müzakerelerine yeşil ışık yakması için belirlediği çeşitli öncelikler arasında "Oligarşizmden arınma" da yer alıyor. Geçtiğimiz Aralık ayında eski başbakan Ivanishvili, 2021'in başlarında tamamen emekli olacağına dair söz vermesine rağmen beklenmedik bir şekilde Georgian Dream'in başkanı olarak siyasete geri döndü. Bazıları bu hamleyi üst düzey hükümet kararlarına katılımını, en azından kısmen resmileştirme girişimi olarak kabul etti.
