Editör: Erkavim Yıldırım
Gizli kan, dışkılama yapıldıktan sonra tuvalette veya tuvalet kağıdında çıplak gözle görülmeyen dışkıda bulunan kan anlamına gelmektedir. Dışkıdaki kan, sindirim sisteminde muhtemelen gizli bir kanama olduğuna işaret eder. Bu test kalın bağırsak yani ‘kolorektal’ kanserinin bir belirtisi olabilir.
Kolorektal kanser, kansere bağlı ölümlerin ikinci önde gelen nedenidir. Bu kanser türü erkeklerde ve kadınlarda üçüncü en yaygın kanserdir. Aslında dışkıda gizli kan testi, tedavinin en etkili olduğu erken dönemde kolorektal kanseri bulmaya yardımcı olabilecek bir tarama testidir. Bu testin pozitifliği ayrıca yemek borusu, mide ve ince bağırsak kaynaklı kanamaları da gösterebilir.
DIŞKIDA KAN TESTİ NE İÇİN YAPILIR?
Ulusal kanser tarama programında 45 yaşın üzerindeki kişilerde kolon ve mide kanseri taraması yapılması tavsiye edilmektedir. Ailesinde kanser öyküsü olan kişilerde bu yaş sınırı 40’a inmektedir. Kolaylıkla uygulanabilen tarama testlerinden en önemlisi dışkıda gizli kana bakılması testidir. Kanser taraması için hastaların yıllık olarak bu testi yaptırması önerilmektedir.
Özellikle sigara ile alkol kullananların ve obez kişilerin kanser taraması konusunda daha uyanık olması gerekmektedir. Ayrıca kan sonuçlarında demir eksikliği tespit edilen kişilerde bu duruma sebep olabilecek başka bir durum yoksa mide-bağırsak patolojilerinin değerlendirilmesi için dışkıda kan testi yapılması önerilmektedir. Ülkemizde bu test genelde sağlık kuruluşlarında uygulanırken, evde kişinin kendisinin yapacağı hazır kitler de kullanılmaktadır. Bu testte anormal bir sonuç çıkması durumunda hastaya mutlaka endoskopi ve kolonoskopi yapılması gerekmektedir.
DIŞKIDA KAN TESTİ NE ZAMAN POZİTİF ÇIKAR?
Aslında bu testin pozitif çıkması için hastanın ağız içi, mide, kalın barsak, ince bağırsak veya yemek borusundan 50 cc gibi az miktarda bir kanama bile olması yeterlidir. Bu testin pozitif çıkması durumunda ilk olarak bu organlarda başlayan kanserler akla gelir. Bu durumun dışındaki aşağıdaki hastalıklar da testin pozitif çıkmasına sebep olabilir;
Divertikül kanaması
İnflamatuvar bağırsak hastalığı
Burun veya ağız içi kanamalar
Sindirim sistemi ülserleri
Mide ve bağırsak kanamaları
Hemoroid (basur)
HER ZAMAN DOĞRU ÇIKAR MI?
Testin doğru sonuç vermesi için bazı şartlar gereklidir. Çünkü test sonucunun yanlış negatif veya yanlış pozitif çıkması durumu ile sıklıkla karşılaşılır. Bunun için testi yaparken aşağıdaki durumlara dikkat edilmesi gereklidir. Yine de şüpheli durumlarda aşağıdaki durumların sonucu etkilemediği testler ile endoskopi ve kolonoskopi gibi ileri işlemlerin yapılması uygun olacaktır.
Test için üç ayrı bağırsak hareketinden örnekler toplanır. Mümkünse hastanın üç gün üst üste dışkı vermesi gerekir.
Her numune için dışkı toplanır ve temiz bir kapta saklanır. Numunenin tuvaletteki idrar veya suyla karışmadığından emin olunmalıdır.
Bazı yiyecekler ve ilaçlar test sonuçlarını etkileyebilir:
Testten önceki 7 gün boyunca ibuprofen, naproksen veya aspirin gibi steroid olmayan ağrı kesiciler alınmamalıdır. Kalp sorunları için aspirin alınıyorsa, ilacı kesmeden önce uzman hekimle konuşulmalıdır.
Testten önceki yedi gün boyunca günlük 250 miligramdan fazla C vitamini barındıran takviyeler, meyve suları veya meyvelerden uzak durulmalıdır. Çünkü C vitamini testteki kimyasalları etkileyebilir ve kan olsa bile negatif sonuca neden olabilir.
Testten üç gün önce sığır, kuzu gibi kırmızı etler tüketilmemelidir. Bu etlerdeki kan izleri yanlış pozitif sonuca neden olabilir.
Brokoli ve şalgam gibi sebzelerden uzak durulmalıdır.
Sonuç pozitifse, muhtemelen sindirim sisteminin bir yerinde kanama var demektir. Ancak bu mutlaka kanser olduğunuz anlamına gelmez. Gaitada gizli kan testinde pozitif sonuç verebilecek diğer durumlar arasında ülserler, hemoroidler, polipler ve iyi huylu tümörler bulunur. Test sonuçları kan için pozitifse, uzman hekim muhtemelen kanamanın tam yerini ve nedenini bulmak için endoskopi ve kolonoskopi gibi ek testler önerecektir.
NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Gaitada gizli kan testi sadece kanın varlığını veya yokluğunu tespit edebilir. Kanamaya neyin sebep olduğunu belirleyemez. Kolon kanseri veya mide kanseri semptomları varsa dışkıda gizli kan testi önerilmez. Yani zaten dışkıda veya tuvalette kan fark edilse, karın ağrısı veya bağırsak alışkanlıklarında değişiklik olursa veya anormal şekilde bir kilo kaybı varsa bu testle vakit kaybetmeden direkt endoskopi veya kolonoskopi yapmak daha uygun olacaktır.
