Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), İngiltere''de ortaya çıkan ve daha sonra 16 ülkede görülen nedeni belirsiz hepatit virüsünün belirtilerini taşıyanlar için "standart hijyen kurallarını uygulama" tavsiyesinde bulundu. DSÖ''den yapılan açıklamada, "Kusma, ishal ve karın ağrısı gibi mide ve bağırsakla alakalı belirtileri olan her çocuğun basit hijyen kurallarını uygulaması ve düzenli olarak el yıkaması oldukça önemlidir" ifadeleri kullanıldı. Açıklamada, bu belirtilerin devam etmesi ve ağırlaşması durumunda tıbbi yardım alınması gerektiği belirtildi.
Mart ayının sonlarında Glasgow Kraliyet Çocuk Hastanesi''ndeki beş çocuğun tedavisiyle ilgilenen doktorlar, çocukların sağlık verilerini incelediklerinde bir şeylerin ters gittiğini görüp endişelendiler. Yapılan incelemeler sonrası beş çocuğun da hepatit olduğu ortaya çıktı. Hatta üçünün karaciğeri neredeyse iflas eşiğindeydi ve acilen nakil yapılması için tedavi altına alındı. ‘Olağandışı’ olarak nitelendirilen bu durum, 31 Mart''ta İskoçya Halk Sağlığı Kurumu’na bildirildi. Kısa süre sonra ‘epidemiyolojik dedikodular’ arasında endişe ve merak dalgalandıkça, bu olgunun İskoçya''ya özgü olmadığı ortaya çıktı.
Çünkü ABD’de Alabama''da, çocuk doktorları Kasım ayında 10 yaşın altında olağandışı hepatitli beş çocuk fark ettiler. Ayrıca bu vakalar dışında Kuzey Carolina''da ise altı çocuğun daha hepatit olduğu açıklandı. Birleşik Krallık Sağlık Güvenliği Ajansı''na göre de Ocak ayından bu yana İngiltere ve İskoçya başta olmak üzere Birleşik Krallık genelinde vakaların artığı duyuruldu. Geçtiğimiz hafta ise Dünya Sağlık Örgütü, salgınla bağlantılı olarak en az bir ölümün bildirildiğini açıkladı ancak ölümün hangi ülkede gerçekleştiği hakkında bilgi verilmedi. Birleşmiş Milletler Sağlık Kuruluşu da vakaların 1 aylık bebekler ile 16 yaş arasındaki çocuklarda rapor edildiğini duyurdu.
1-HEPATİT NEDİR?
Hepatit, aslında karaciğer iltihabını tanımlamak için kullanılan geniş bir terim. Genellikle virüslerin yol açtığı enfeksiyon olarak biliniyor. Bazı kimyasallara maruz kalma, aşırı alkol ve bazı genetik hastalıklardan da kaynaklanabiliyor. Hastalarda ise ciltte ve gözlerde sarılık, koyu renk idrar, cilt kaşıntısı, kas ağrısı ve iştah kaybı gibi belirtilere neden oluyor. Ayrıca belirli virüslerin yol açtığı A, B, C, D ve E olarak adlandırılan beş ana hepatit türü bulunuyor. Bazı hepatitler ciddi bir soruna yol açmadan iyileşme gösterirken, bazıları uzun süreli olabiliyor. Fakat çocuklarda rastlanan karaciğer iltihaplanmalarının bunlardan kaynaklanmadığı belirlendi!
2- NEDEN ORTAYA ÇIKTI?
Dünyanın dört bir yanındaki araştırmacılar, bu vakaların arkasındaki gizemi açıklamak için gece-gündüz çalışırken, potansiyel enfeksiyonları da araştırıyor. Çocukların bağışıklık sistemlerini, genetiğini ve son hareketlerini analiz ediyor. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’nde hepatit konusunda başuzman olan Dr. Erika Duffell, “Çocuklarda hepatit salgınına, Covid-19 karantinası sonucu, bağışıklıklarında meydana gelen zayıflama yol açmış olabilir” dedi ve ekledi: "Yine de tam olarak sonuç bu demek çok doğru olmaz. Hâlâ çalışmalarımız devam ediyor ama üzerinde durduğumuz durum bu… Zaten hastalık AB genelinde Paskalya''dan bu yana görülüyor. Bilgilerimizi saatlik olarak güncelliyoruz. Mutlaka nedenini bulacağız.”
Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Emel Örün ise ABD ve İngiltere’den bildirilen vakaların hepsinde olmamakla beraber bir kısmında adenovirüs tespit edildiğini, adenoviruslerin kişiden kişiye yayıldığını ve en çok solunum yolu semptomlarına yol açtığını belirtti ve şu bilgileri paylaştı: “Birleşik Krallık Sağlık Güvenliği Ajansı tarafından öne atılan ve hâlâ araştırılan teoriye göre, koronavirüs pandemisi sırasında genellikle mide rahatsızlıklarına ve soğuk algınlığına neden olan yaygın adenovirüse maruz kalma eksikliğinin çocuklar arasında daha ciddi hastalıklara yol açtığının üzerinde duruluyor. Birleşik Krallık''ta test edilen 53 vakadan 40''ı yani yaklaşık yüzde 75’i de adenovirüs enfeksiyonu belirtileri gösterdi.” Birmingham Üniversitesi Karaciğer ve Gastrointestinal Araştırma Merkezi''nde viral bağışıklık üzerine çalışan Doç. Dr. Zania Stamataki de "Çocuklarda aniden hepatit salgının ortaya çıkması olağan dışı ve endişe verici. Eğer sorumlusu adenovirüs ise bu bağışıklık sistemi gelişmemiş çocuklarda karaciğer rahatsızlığına neden olan yeni bir tür adenovirüs varyantı olabilir, ama bundan emin olmamız lazım" diye konuştu.
Öte yandan Danimarka Statens Serum Enstitüsü''nde Bulaşıcı Hastalık Uzmanı Prof. Anders Koch ise The Telegraph’a dört vakanın doğrulandığı Danimarka''da hiçbir çocuğun adenovirüs testinin pozitif çıkmadığının altını çizerek şu bilgileri paylaştı: “Direkt olarak adenovirüs demek şu an için çok güç. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi''ne göre, kıtada tespit edilen 30 vakadan sadece yedisinde adenovirüs testi pozitif çıkarken, üç çocukta Covid var. Birkaçı ayrıca rotavirüs ve grip gibi diğer virüsler için de pozitif çıktı. Ortaya çıkan olgunun arkasında birden fazla virüs olduğunu da bulabiliriz. Bir an önce bu işi çözmemiz lazım.” Birmingham Kadın ve Çocuk Hastanesi''nde Pediatrik Hepatoloji Uzmanı olan Prof. Dr. Deirdre Kelly’in ise normalde her yıl belli sayıda vaka görülse de bu yıl ki artışın hiç hesapta olmadığının altını çizerek, "Bu yıl ilkbahar aylarında adeta pik yaşanıyor. Geçmiş yıllar kıyasla inanılmaz bir sıçrama var. Örneğin 2018''de Birmingham''da Ocak ve Nisan ayları arasında bu tür altı vaka gördük. 2022’de sayı 40''a ulaştı ve geçecek gibi de duruyor" dedi.
Dünya Sağlık Örgütü, 16 Nisan''da yaptığı yazılı açıklamada, İngiltere''de 74 çocukta sebebi belirlenemeyen hepatit virüsü tespit edildiğini duyurmuştu. 14 ülkeye yayılan virüsle ilgili düzenlediği basın toplatışında konuşan Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi Direktörü Andrea Ammon, dünya genelinde nedeni belirsiz hepatit virüsü görülen çocuk sayısının 190''a yükseldiğini açıkladı. Ammon, bu vakaların 140''ının Avrupa ülkelerinde olduğunu ifade etti. Şu ana kadar hepatit vakalarının görüldüğü ülkeler ise; Birleşik Krallık, İspanya, İsrail, ABD, Danimarka, İrlanda, Hollanda, İtalya, Norveç, Fransa, Japonya, Romanya, Belçika ve Kanada…
4- NE KADAR TEHLİKELİ?
Imperial College London''da bir hepatolog olan Profesör Simon Taylor Robinson "Bence bildirilenden daha fazla vaka var ama daha az şiddetli olmaları muhtemel" ifadelerini kullandı. Robinson, paniğe kapılmaya gerek olmadığını, çünkü vakaların yüzde 99''unda karaciğerin kendini yenileyebildiğini ve bir nakile ihtiyaç duyma veya bu durum nedeniyle ölme olasılığının düşük olduğunu söyledi. University College London''dan bir çocuk doktoru olan Profesör Alastair Sutcliffe de vakalarının aileler için endişe verici ve iç karartıcı bir durum olduğunu ancak ebeveynlerin korkmaması gerektiğini söyledi. Prof. Dr. Emel Örün ise tehlikeye dair çocukların pandemi boyunca evden dışarı çıkmamalarının fiziksel aktivite azlığı, ekran temasının artması gibi nedenlerden dolayı onların sağlığını birçok yönüyle etkilediğini ama bu hepatit salgınının dışarı çıkmama ile ilişkilendirilmesi için şu anda yeterli bir bulgu olmadığını ifade etti.
5-HEPATİT NASIL BULAŞIR?
Prof. Dr. Emel Örün, el temizliğinin enfeksiyon hastalıklarının bulaşmasında en etkili yollardan biri olduğunun altını çizdi. Prof. Dr. Örün, hasta kişilerden uzak durmak, öksürme ve hapşırma sırasında ağzı kapamak, göz, burun ve ağza dokunmaktan kaçının da alınacak önlemler arasında olduğunu ancak söz konusu virüsün ne olduğu netleştikten sonra korunma yöntemlerinin detaylandırılabileceğini vurguladı.
6-HEPATİT AŞILARI BU SALGINA KARŞI KORUMUYOR MU?
“Türkiye’de çocuklarımıza iki tip hepatit aşısı yapıyoruz. Hepatit B aşısı doğar doğmaz, 1. ayda, 6.ayda, Hepatit A aşı ise 18.ay ve 24.ayda yapılıyor” diyen Prof. Dr. Emel Örün, bu aşıların söz konusu virüse karşı üretilmiş aşılar olmadığının altını çizdi.
7-TÜRKİYE’DE DURUM NEDİR?
Şu anda Türkiye’de bildirilen bir vaka olmadığını ifade eden Prof. Dr. Emel Örün, “Şu ana kadar 10''dan fazla ülkede görüldü. Gün geçtikçe de vaka sayıları artıyor. Ülkemizde görülme ihtimalini kestirmek zor olmakla beraber olasılığı akılda tutmak gerekir” dedi.
DSÖ Araştırmacısı Dr. Philippa Easterbrook, Birleşmiş Milletler (BM) Cenevre Ofisi''nin dünkü basın toplantısında, hepatit virüsünün şimdiye kadar 16 ülkede 1 ay ve 16 yaş arası 170 çocukta görüldüğünü açıklamıştı. Easterbrook, virüs bulaşan çok az çocuğun Covid-19 aşısı yaptırdığı bilgisini paylaşarak, vakaların Covid-19 aşılamalarıyla bir bağlantısı olmadığını vurgulamıştı.
DSÖ, 16 Nisan''da yaptığı yazılı açıklamada, İngiltere''de 74 çocukta sebebi belirlenemeyen hepatit virüsü tespit edildiğini duyurmuştu. DSÖ''ye göre şimdiye kadar en az 170 çocuğa virüs bulaşırken, bu rakam Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi''ne (ECDC) göre en az 190 olarak belirtildi.
Virüsün tespit edildiği çocuklarda son bir aydır sarılık, ishal, kusma ve karın ağrısı gibi belirtilerin görüldüğü, 16 çocuğun ağır karaciğer iltihabı geçirmeleri nedeniyle karaciğer nakli yapılarak tedavi edildiği bildirilmişti.
Hastalığın "gizemli" veya "nedeni belirsiz" olarak tanımlanması, akıllara Covid-19 virüsünü getirirken, yeni bir "küresel salgın" ihtimalini de gündeme taşıdı. Covid-19, henüz adı konulmadan önce "gizemli bir akciğer rahatsızlığı" olarak tanımlanıyordu.
