2021 yılında Tibet’teki Büyük Yüksek Rakımlı Hava Duşu Gözlemevi (LHAASO), evrenin en yüksek enerjili ışıklarından bazılarını tespit ederek bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı. Ancak astrofizikçi Ashot Chilingarian, bu gama ışınlarının kaynağında yıldırım fırtınalarının olabileceğini öne sürdü. Bu tür hava olaylarının güçlü elektrik alanları, gözlemevinin ölçümlerinde yanlış sonuçlara yol açabiliyor.
Chilingarian, “Bu ışınların tamamının yıldırımlardan kaynaklandığını söylemiyorum, ancak böyle bir olasılık göz önünde bulundurulmalı,” diyerek LHAASO’nun ölçümler sırasında hava durumu verilerini de paylaşması gerektiğini belirtti.
YILDIRIMLARIN GAMA IŞINLARINA ETKİSİ
LHAASO, gama ışınlarını doğrudan tespit etmek yerine, atmosferde bu ışınların neden olduğu parçacık duşlarını inceliyor. Ancak yıldırım fırtınalarının güçlü elektrik alanları, bu parçacık duşlarını 10 ila 100 kat arasında güçlendirebiliyor. Bu durum, gama ışını kaynağının enerjisinin olduğundan çok daha yüksek görünmesine neden olabilir.
LHAASO yetkilileri ise bu etkileri göz önünde bulundurduklarını belirtiyor. Sözcü Zhen Cao, “Hava durumu sürekli izleniyor ve atmosferik elektrik alanlar ölçülüyor. Yıldırımların bu ölçümlere etkisiyle ilgili belirgin bir bağlantı bulamadık,” dedi.
ALTERNATİF GÖZLEMEVLERİ NE DİYOR?
Benzer bir ölçüm yapan Meksika’daki Yüksek Rakımlı Su Çerenkov Gözlemevi (HAWC) de hava olaylarının etkisini minimize etmek için verilerini çapraz kontrol ediyor. HAWC araştırmacılarından Kelly Malone, “Yıldırımlardan kaynaklanmış olsaydı, verilerimizdeki gama ışınlarının zaman dağılımında düzensizlikler görülürdü,” diyerek bu ihtimali reddetti.
HAWC’ın bir diğer bilim insanı Pat Harding ise, “Deneyimiz yıldırım fırtınaları sırasında sık sık arızalanıyor, bu yüzden bu tür hava koşullarında veri toplamıyoruz,” açıklamasını yaptı.
BİLİMSEL ŞÜPHECİLİK DEVREDE
Gama ışınlarının kökeni hâlâ tam olarak belirlenemese de, bilim insanları süpernova kalıntıları ve pulsarlar gibi kozmik motorlara işaret ediyor. Ancak yıldırım fırtınalarının güçlü elektrik alanları, gama ışınlarının kaynağını tespit etmeyi zorlaştırıyor.
Astrofizikçi Johannes Knapp, “Bu etkiler dikkate alınmalı ve ölçümler hassas şekilde yapılmalı,” diyerek bu tür analizlerin önemini vurguladı. LHAASO’nun rekor kıran ölçümleri, bilim dünyasında hem heyecan hem de tartışma yaratmaya devam ediyor.
